Abstract:
مسأله عدل الهی یکی از اصول مهم اعتقادی وکلامی است. این پژوهش با هدف دستیابی به الگوی عدل الهی براساس آیات قرآن انجام شدهاست. نوع تحقیق، کیفی بوده واز روش دادهبنیاد متنی استفاده شدهاست. نتیجه این تحقیق الگویی است شامل عوامل عدل الهی در دو شاخه نظری وعملی، به طوریکه عوامل نظری شامل ویژگیهای عدل الهی مانند دقت در محاسبه اعمال وعوامل عملی شامل روش های عدل الهی مانند متناسب بودن پاداش وجزا با عمل میباشد. مصادیق عدل الهی در دو بخش مصادیق دنیوی مانند عدم تفاوت بین زن ومرد در دریافت پاداش وجزا و مصادیق اخروی مانند درجهبندی انسانها براساس اعمالشان، ابعاد کمّی عدل الهی در سه بخش زمان، مکان ومخاطبین بدست آمد به طوری که عدل الهی همیشه و همهجا چه دردنیا وچه در قیامت جاری است. آثار عدل الهی در دو بخش دنیوی واخروی قرار دارد به طوری که نزول عذاب، نزول بلا، محرومیتهای باطنی، روشن ساختن راه حق وباطل توسط خدا واختیار انسانها از آثار عدل الهی در دنیا و رساندن نفع یا ضرر عمل خوب وبد به صاحب عمل از آثار عدل الهی در آخرت میباشد. محتوای عدل الهی در دو بخش اصول که شامل قبح ظلم به حکم عقل و محالبودن صدور قبیح از جانب خداوند است وسنّت که شامل قضاوت الهی براساس حق وعدالت، قرار گرفته است. انواع عدل الهی نیز شامل عدل تکوینی (به حقّ خلق کردن عالم)، عدل تشریعی (نفی تکلیف خارج از توان انسان ها) وعدل جزایی (محفوظ بودن پاداش وجزای انسان ها متناسب با عمل شان) می باشد.
Machine summary:
از اين رو، در پژوهش حاضر که به روش داده بنياد متني انجام پذيرفته است ، ابعاد مختلف عدل الهي از جمله عوامل ، مصاديق ، محتوا، آثار، انواع و ابعاد کمي عدل الهي از آيات قرآن کشف شده و به عنوان الگوي عدل الهي در قرآن ارائه گرديده است و براي اين که دريافت هاي تفسيري منجر به تفسير به رأي ّ نگردد، از الميزان في تفسير القرآن و اطيب البيان استفاده گرديد.
روش تحقيق نيز چنانکه بيان شد، روش داده بنياد متني است ؛ اما بايد توجه داشت به دليل اين که برخي از تکنيک هاي اين روش مناسب با تحقيق هاي علوم اسلامي نيست ، اين تحقيق خود را ملزم نميداند که به طور کامل از اين روش تبعيت داشته باشد؛ از جمله در روايي و پايايي که در اين روش به کار گرفته ميشود، در اين تحقيق مورد بررسي قرار نميگيرد؛ زيرا اعتبار اين تحقيق ، به منابع استفاده شده از جمله تفاسير معتبري همچون الميزان و اطيب البيان است .
در اين تحقيق ، سعي ميشود با استفاده از اين روش و با استفاده از تفاسير الميزان و اطيب البيان ، از قرآن الگوي جديد عدل الهي استخراج گردد؛ چراکه در اين زمينه تنها به بيان اقسام عدل الهي که شامل عدل تکويني، تشريعي و جزايي است - که يک تقسيم بندي اوليه است - پرداخته شده است ، در حاليکه اين امکان وجود دارد که از ابعاد ديگري نيز اين موضوع بررسي و تقسيم بندي شود و براي آن الگوي جديدي ارائه گردد.