نگاه به زهد در غزلیات عطار نیشابوری Journal Article

این پژوهش با هدف واکاوی اندیشۀ زهد در نگاه عطار، به بررسی غزلیات این شاعر برجسته و مؤثر در عرفان و تصوف اسلامی پرداخته‌ است. در این تحقیق، نخست با مطالعۀ غزل‌های عطار، نمونه‌های مرتبط با زهد گردآوری و سپس به روش توصیفی‌تحلیلی و با رویکرد متن‌گرا در قالب سه نوع نگاه عابدانه، عارفانه و قلندرانه به زهد، بررسی، دسته‌بندی و تحلیل شده‌ است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که در غزل‌های این شاعر، نگاه قلندرانه به زهد غالب بوده و بعد از آن به‌ترتیب نگاه عارفانه و عابدانه شواهد بیشتری داشته‌ است. همچنین نگاه قلندرانه و عارفانۀ او به زهد اغلب منفی و گاه مثبت و نگاه عابدانۀ وی به زهد تقریباً مثبت بوده‌ است. می‌توان گفت که مفاهیمِ عشق، پایبندی به جوهر دین، باور استوار به معاد، شفاعت و دلالت نبی، نکوهش زهد عادتی و پیوندهای آن، تجلی جلالیِ حق، کم‌زنی و گمنامی، ترک ماسوی‌الله، حیرت، فراخوانِ قلندری و رندی، تجربۀ دیدار با خویش و میل به میخانه و خرابات، صحبت پیر، تأثّر از معشوق مذکر، ناکارآمدی علم و علومِ فلسفه و کلام و گرایش به عناصر زردشتی و مسیحی، بن‌مایۀ نگاه‌های سه‌گانۀ عطار به زهد را شکل داده‌ است.