Abstract:
میتوان گفت یکی از مباحث مهم در اقتصاد اسلامی، تعیین رابطه بین مالیاتهای اسلامی مثل خمس و زکات، و مالیات متعارف که دولتهای اسلامی بر خیلی از کسب و کارها، فنون، صنعتها، شرکتها به عنوان مالیات از این نوع کسب و کار مالیات دریافت میکنند است. از سوی دیگر بعد از پیروزی انقلاب اسلامی فضای لازم برای همگرایی نظام مالیاتی کشور با نظام مبتنی بر وجوهات شرعی و به نوعی پیادهسازی نظام مالیاتی متناسب با الگوی اسلامی وجود ندارد یا شکل نگرفته است، که این امر به دلایلی مورد دغدغه فقها و محققان اقتصاد اسلامی قرار نگرفت و همین عدم توجه موجب شده است تا مسلمانانی که مقید به پرداخت وجوهات شرعی با پرداختیهای تکلیفی دو سویه (پرداخت مالیات از یک سو و پرداخت وجوهات شرعی از سوی دیگر) مواجه باشد. لذا میتوان گفت این مشکل ناشی از جدا بودن دو نظام مالیاتی است. این مقاله با روش کتابخانهای و اجتهادی، به نقد نگاه رایج از ارتباط دو نظام مالی (نظام مالی مبتنی بر وجوهات شرعی و نظام مالیاتی کشور) پرداخته و با تبیین نگاهی واحد به وجوهات شرعی و مالیاتهای حکومتی در شرایط امروز، وجوهات شرعی را به عنوان مالیاتی در کنار مالیاتهای حکومتی میداند. یکی از دلالتهای این نوع نگاه جدید به نظام مالیاتی، حل مشکل پرداختهای دو سویه خواهد بود.
Machine summary:
از سوی دیگر بعد از پيروزي انقلاب اسلامي فضاي لازم براي همگرايي نظام مالياتي كشور با نظام مبتني بر وجوهات شرعي و به نوعي پيادهسازي نظام مالياتي متناسب با الگوي اسلامي وجود ندارد یا شکل نگرفته است، که این امر به دلایلی مورد دغدغه فقها و محققان اقتصاد اسلامی قرار نگرفت و همین عدم توجه موجب شده است تا مسلمانانی که مقيد به پرداخت وجوهات شرعي با پرداختيهاي تكليفي دو سويه (پرداخت ماليات از يك سو و پرداخت وجوهات شرعي از سوي ديگر) مواجه باشد.
خمس و زكات بر خلاف مالياتهاي حكومتي شرايط و منابع و مصارف خاص خود را دارد اما بنا به دلايلي قانون در مورد پرداخت يا عدم پرداخت اين وجوهات سكوت كرده است و ميتوان گفت پرداخت اين وجوهات الزام قانوني ندارد، چرا که در قانون اساسی بند یا تبصره بر الزام پرداخت وجوهات شرعی تعیین و مشخص نشده است، اما طبق فتواي علماء و مراجع معاصر، پرداخت خمس و زكات شرعاً الزامي و واجب است.
از آنجايي كه اين دو نظام با توجه به شرايط اخذ مختص به خود و مصارف خاص و مجزا، از هم جدا بوده و هيچ ربطي به هم ندارند، در نتيجه طبق فتواي همه مراجع معاصر پرداخت هر كدام از اين وجوهات كفايت از پرداخت ديگري نميكند؛ زیرا ماليات همچون ساير هزينههاي زندگي بخشي از مؤونه فرد محسوب شده و خمس از درآمد باقيمانده از مؤونه كسر ميشود که در نتيجه ماليات و خمس به هم ربط ندارند و علاوه بر اینکه خمس و ماليات هر يك مصرف خاص خود را دارند.