Abstract:
تشکیل حکومت ایلخانی در ایران به صلحی پایدار و قطع لشکرکشیهای ویرانگر مغول منتهی نشد. برخی حکام محلی ایرانی به دلیل مقابله با حاکمیّت مغول، مورد حمله تنبیهی سپاه ایلخان قرار گرفتند. اثرات تخریبی لشکرکشیهای تنبیهی ایلخانان مغول، در مواردی ملایمتر از تهاجم اولیّه مغول نبود. هدف اصلی پژوهش حاضر که با روش توصیفی- تحلیلی و بر پایه منابع مکتوب تنظیم شده، پاسخ به این پرسش است که: چه عوامل و زمینه هایی موجب شد تا برخی اتابکان لُر بزرگ علیه حاکمیّت ایلخانان طغیان نموده و با لشکرکشیهای تنبیهی آنها مواجه شوند؛ این لشکرکشیها چه پیامدهایی بههمراه داشت؟ یافتهها نشان میدهد که: شرایط سیاسی و اوضاع نابسامان دربار و خلاء قدرت ناشی از مرگ ارغون و بعضی عوامل دیگر، سبب کاهش اقتدار حکومت ایلخانی و طغیان اتابک افراسیاب شد. ظلم بیحد او و دستاندازی به سرزمینهای دیگر در جهت مقابله با حاکمیّت مغول و کشتار مغولها، خشم دربار ایلخانی را برانگیخت. لشکریان اعزامی به لُر بزرگ، فراتر از یک مأمورّیت داخلی، ضمن کشتار افراد و به اسارت بردن نیرویکار فعّال، اموال مردم را به تاراج بردند. حملات گسترده آنها سبب نابسامانیهای اجتماعی و ضعف بنیانهای اقتصادی و انحطاط کشاورزی و فعالیتهای مرتبط با آن در سرزمین لُر بزرگ شد.
Machine summary:
هدف اصلي پژوهش حاضر که با روش توصيفي- تحليلي و بر پايه منابع مکتوب تنظيم شده ، پاسخ به اين پرسش است که : چه عوامل و زمينه هايي موجب شد تا برخي اتابکانُ لر بزرگ عليه حاکميت ايلخانان طغيان نموده و با لشکرکشيهاي تنبيهي آن ها مواجه شوند؛ اين لشکرکشيها چه پيامدهايي به همراه داشت ؟ يافته ها نشان ميدهد که : شرايط سياسي و اوضاع نابسامان دربار و خلاء قدرت ناشي از مرگ ارغون و بعضي عوامل ديگر، سبب کاهش اقتدار حکومت ايلخاني و طغيان اتابک افراسياب شد.
جلال الدين سيورغتمش (٦٨١-٦٩١ ق ) از قراختائيان کرمان (٦١٩-٧٠٣ ق )، اتابک يوسف شاه (٦٧٣-٦٩٠ ق ) از اتابکان يزد (٥٨٦-٧١٨ ق )، اتابک تکله (٦٢٦-٦٥٦ ق ) و اتابک افراسياب (٦٨٤-٦٩٥ ق ) از اتابکانُ لر بزرگ (٥٥٠-٨٢٧ ق ) از جمله حاکمان محلي ايراني بودند که در زمان حکومت آن ها، اقداماتي بر ضد حاکميت ايلخانان انجام گرفت (بياني،١٣٨٩: ٢٠٣).
در مقاله حاضر سعي بر آن است تا به روش توصيفي - تحليلي و استفاده از منابع مکتوب ، ضمن تبيين وضعيت سياسي - اجتماعي حکومت ايلخاني وُ لر بزرگ در زمان اتابک تکله و اتابک افراسياب لشکرکشيهاي تنبيهي ايلخانان بر قلمرو حاکمان محلي ياد شده را مطالعه و بررسي نمايد.