Abstract:
شیوع پدیده ازدواج سفید در جامعه ما در سالهای اخیر ،باعث بحث و بررسی در ابعاد مختلف
آن در بین کارشناسان شده است صحت یا عدم صحت فقهی آن، یکی از مهمترین مسایل مورد
بحث آن می باشد. ازدواج سفید در فقه تحت عنوان نکاح معاطاتی است و آنچه درباره نکاح
معاطاتی گفته شده در مورد آن نیز صدق می کند حکم نکاح معاطاتی یکی از مباحث اجماعی
بین فقهاست به نحوی که اکثریت آنها رای به عدم جواز آن داده اند و فقط عده ی بسیار اندکی
از فقهای معاصر رای به صحت آن داده اند. این در حالی است که به جز اجماعی که خالی از
اشکال هم نیست، هیچ دلیل قابل توجهی از سنت و کتاب در این زمینه وجود ندارد و حتی
برخی از فقها مخالف هم، معتقدند که عقل و سیره ی عقلا، موید نکاح معاطاتی است. علاوه بر
اینها ، در آراء فقها شواهدی نیز وجود دارد که می توان آنها را به نوعی مصداق نکاح معاطاتی
به حساب آورد. از جمله نکاح اخرس، نکاح کنیزان و صاحبانشان، نکاح زوجین همزمان مسلمان
شده، رجوع بعد از طلاق رجعی و عدی.
Machine summary:
(١٨) عده اي از علما براي الفاظ چندان اعتباريتي قائل نيستند به همين دليل نيز در بسياري از عقود، معاطات را پذيرفته اند ولي در باب نکاح به دليل اجماع و برخي ادله ديگر ، معاطات را قبول ندارند از جمله علامه بحر العلوم ضمن انتقاد از کساني که بيع معاطاتي را مفيد اباحه ، نه ملکيت مي دانند بيان مي دارد که با توجه به اينکه آنچه که در بازار و اغلب معاملات مردم اتفاق مي افتد معاطات است قصد اباحه ،بدون ملکيت خلاف وجدان است و دليلي از شرع بر آن نيست و همچنين اين قول مخالف قاعده مسلم «تبعيه العقود للقصود» مي باشد.
يعني لازم نيست که حتماً لفظ انتِ طلاق ذکر شود بلکه همين که مرد يک حرکتي انجام دهد که نشان دهنده جدائيش از زن باشد کفايت مي کند بله شارع مقدس تعبدًا در نکاح لفظ انکحت و زوجت و در طلاق لفظ انت طلاق را معتبر دانسته ، بنابراين نکاح و طلاق معاطاتي داريم و صحيح مي باشد ايشان همچنين مي فرمايند حتي اگر طرفين لفظي در بينشان نباشد و نکاح بوسيله وطي صورت بگيرد باز صحيح است اگرچه در اين صورت وطي، حرام است چرا که انکحت و زوجت نگفته اند ولي مانعي براي صحت نکاح وجود ندارد و مي توانند با هم ازدواج کنند زيرا درست است که وطي حرام است ولي سبب محرم باعث نمي شود که فعل محقق نشود و اين فرض مصداق مسئله اجتماع امر و نهي است زيرا بر وطي دو عنوان صادق است يکي وطي محقق زوجت و يکي اينکه زنا حرام است لذا اشکالي ندارد که يک چيز دو عنوان داشته باشد و ما نحن فيه نيز دو عنوان دارد يعني از جهتي عنوان زنا دارد و از جهتي محقق زوجيت مي شود.