Abstract:
امپرسیونیسم در واقع نخستین جنبش مدرن در هنر اروپایی، و وارث به حق رئالیسم است که در نیمه دوم قرن نوزدهم نخست در هنر نقاشی ظهور کرد و سپس به هنر ادبیات راه یافت. رابطه نقاشی با ادبیات، رابطهای است دیرپای که منتقدان ادبیات از گذشته تا به امروز بدان اذعان داشتهاند و بیجهت نیست که نقاشی را شعر صامت و شعر را نقاشی گویا نام نهادهاند. در جریان فکری امپرسیونیسم، نگاه و برداشت لحظهای هنرمند از پدیدههای طبیعت و شواهد اطرافش، تحت تاثیر میزان نور و تفاوت و نوع تابش نور در حالتهای مختلف روز جایگاه ویژهای دارد، مضافا بر اینکه هنرمندان امپرسیونیستی به بازی رنگ و نور علاقه فراوان داشتند و این ویژگی در آثارشان به خوبی نمایان شده است. ابن خفاجه (451-533ق)، شاعر بنام اندلسی، که به شاعر طبیعت نیز شهره شده، با الهام از چشم اندازهای زیبای طبیعت اندلس، تصویرهایی پویا، سیال و در نوع خود منحصر به فرد خلق کرده است. وی هر چند در قرون معاصر نزیسته، اما شاید بتوان گفت که در آثارش ویژگیهایی مشهود است که چندان با آثار هنری امپرسیونیسم در قرون معاصر بیگانه نیست. این نوشتار حاصل پژوهشی است با روش توصیفی - تحلیلی که اشعار ابن خفاجه را با هدف بررسی و تحلیل ویژگیهای بصری آن طبق نگاه امپرسیونیسمی مورد کنکاش قرار داده است. از مهمترین نتایج حاصل آمده از این پژوهش میتوان به تاثیر شدید و انکارناپذیر نور در خلق تصاویر شعری ابن خفاجه و به تبع آن تداعی شکلها و رنگهایی متنوع و متفاوت در ذهن شاعر و گاهی دور از واقعیت اشاره داشت که حاکی از برداشتهای لحظهای شاعر تحت تاثیر نور و احساسات خود او دارد. همچنین کاربست قابل توجه رنگهای خالص و ناب در خلق این تصاویر نیز از ویژگیهای دیگر اشعار ابن خفاجه است که با هنر امپرسیونیستها مشابهت دارد.
Impressionism is in fact the first modern movement in European art, and the successor to realism, which first appeared in the second half of the nineteenth century in the art of painting and then in the art of literature; because the relationship between painting and literature is a long-standing relationship that literary critics have affirmed from the past to the present time, and it is not unreasonable to refer painting as "silent poetry" and poetry as "illustrative painting". In Impressionist thought, the artist's momentary view of natural phenomena and the evidence around him, under the influence of the amount of light and the difference and type of light radiation in different modes of the day has a special place, in addition Impressionist artists had interest in color and light which this feature is well reflected in their works. Ibn Khafajah (451-533 AH) as one of the most famous poets of Andalusia also known as “The poet of nature” created the dynamic, fluid and unique images that are somewhat similar to the works of Impressionist painters inspired by the beautiful landscapes of Andalusia nature. This paper is the result of a research with a descriptive-analytical method that has explored and researched Ibn Khafajah's poetry with the purpose of acquiring a modern attitude toward old poem as well as studying and analyzing the visual features of his poetry according to the Impressionism view.
Machine summary:
ق) که در زمره پايه گذاران علم بلاغت عربي و از نظريه پردازان نقد قديم به شمار مي آيد، مي گويد: «شاعر در انتخاب معاني شعري همانند نقاشـي چيـره دسـت عمل مي کند که رنگها را با دقت نظر بر مي گزيند، آنها را درهم مـي آميـزد و در کنـار هم قرارميدهد و اين چنين است که به خلق شگفت انگيزترين اثـر دسـت مـي يابـد» (الجرجاني ، ١٩٩٤: ٧٤) و يا ابن سنان خفاجي در تبيين علل زيبـايي کلمـه اي کـه از حروف متباعد المخرج تشکيل شده باشد مـي گويـد: «حـروف و يـا آواهـاي ايـن نـوع واژگان ، آن هنگام که به گوش مي رسد به مانند مجموعه اي از رنگ هاي مغاير است که زيبايي شان در چشم بيننده به مراتب بيش از رنگ هاي همخوان جلوه مـي کنـد و همانطور که زيبايي دو رنگ سفيد و سياه در کنار هم به مراتـب بـيش از در کنـار هـم قرار گـرفتن دو رنـگ سـفيد و زرد اسـت ، آواي حـروف و کلمـات متباعـد المخـرج ويـا همخوان نيز چنين مي باشند» (الخفاجي، ١٩٨٢: ٦٤).
مؤلفه هاي بصري شعر ابن خفاجه چه شباهت هايي با آثار نقاشان امپرسيونيست دارد؟ در اين راستا، برخي از اشعار ابن خفاجه در اين پژوهش همچون بـوم نقاشـي و يـا تابلويي شعري متصور شده که شاعر مانند يک نقاش کلمات رنگواره خود را بـر سـطح آن پاشيده و از اين رهگذر برخي تابلو قصيده هاي ابن خفاجه با رويکرد امپرسونيسمي خوانش شده است که البته ذکر اين نکته ضرورت دارد که بـا توجـه بـه آنچـه گذشـت ، امپرسيونيسم نخست در نقاشي و سپس در ادبيات ظهور کرده امـا در ايـن پـژوهش از آن جهت که تحليل ويژگي هاي بصري شعر ابن خفاجه با رويکرد امپرسيونيسـمي مـد نظر بوده ، لذا بيشتر بر مؤلفـه هـاي آثـار نقاشـان امپرسيونيسـم تمرکـز شـده و در حـد ضرورت به مؤلفه هاي امپرسيونيسم در ادبيات پرداخته شده است .