Abstract:
ساحت شناختی و ساحت اخلاقی چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟ برخی از فلاسفه بر این باورند که در کسب معرفت و باور، اخلاق و ارزشهای اخلاقی دخالتی نداشته و نباید داشته باشد. احساسات و عواطف، اخلاق و اخلاقیات باید رام عقل بوده، و عقل بر آنها تسلط داشته باشد، نه اینکه آنها دخالتی در حوزه باورها داشته باشند. (جدایی دانش از ارزش) در مقابل طیف دیگری از فلاسفه بر اثرپذیری و اثرگذاری اخلاقیات بر معرفت و باور عقلانی تأکید دارند. باتوجه به اختلاف دیدگاه ها در مورد تاثیر پذیری رفتار اخلاقى از خاستگاههای شناختى و غيرشناختى همانند عواطف و هيجانات و عواملى نظير وراثت، محيط اجتماعى و ... ، همچنین تاثیر پذیری شناختهای انسان از فضائل و رذائل اخلاقی، این تحقیق با روش توصیفی و تحلیل متن، در صدد بررسی ارتباط و تأثیر صفات نفسانی و اخلاقی بر مسائل معرفتی از دیدگاه قرآنی علامه طباطبائی است. به باور وی با کسب فضایل اخلاقی میتوان زمینه شکلگیری باور صادق را فراهم ساخت. درمقابل رذایل اخلاقی در مانعیت برای حصول معرفت یا همان باور صادق میتواند دخالت نماید.
Machine summary:
(به عنوان نمونه : طباطبایی، ١٣٦٤ : ٢/ ٢٣٧- ٢٣١؛ همو، ١٣٩٠: ٢/ ١١٨-١١٣؛ همـو، ١٤٢٨: ٣٥٧-٣٤٤؛ حـائری یـزدی ، ١٣٦١: ١٠٤-١٠٢؛ مصباح یزدی ، ١٣٦١: ١/ ١٨٠) مسئله تأثیرپذیری معرفت از ساحت های غیر معرفتی محـدود بـه بحث اخلاق و فضائل و رذایل اخلاقی نمیشود.
پیشینه تحقیق درباره موضوع تحقیق به شکل کلی یعنی اصل تأثیر ساحتهای غیر معرفتی بر حوزه دانشی و معرفتی تاکنون آثاری در قالب کتاب و مقاله به انتشـار رسـیده اسـت ؛ دربـاره مسـئله تحقیـق (دیدگاه علامه طباطبایی، چه از جهت فلسفی و چه از منظر تفسیری و قرآنی) مقالاتی به نگارش درآمده که گزارشی فهرست وار از آنان بیان میشود.
مقاله « تأثیر گناه بر شناخت ، با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی »٤ در ایـن مقالـه کـه در عنوان شباهتی به تحقیق حاضر دارد نویسنده با تمرکز بر مقوله عدالت اخلاقی، بیان میدارد کـه میان رعایت تقوای الهی و توان عقل در ساحت ادراک ملازمه وجود دارد و درصدد تبیین فلسـفی این امر است .
تفاوت جدی مقاله پیش رو با تحقیق یادشده در آن اسـت کـه تمرکـز اصـلی ایـن تحقیق بر نگره قرآنی علامه مبتنی است و با اشاره به آیات قرآنی در دو حیطه فضائل و رذایل به تحلیل چگونگی تأثیر ساحت اخلاقی بر معرفت اشاره میکند.
تأثیر عوامل غیر معرفتی در کسب معرفت همان طور که در تبیین مسئله آمد، اصل این امر که آیا ساحتهای غیر معرفتی میتواننـد در حوزه معرفت چه در تحصیل و افزایش و رشد و چه از جهت بعد کاهشی و از دست دادن معرفـت دخالت داشته باشند، امری اختلافی است .