Abstract:
دریافت: 1/7/1399 تأیید: 1/7/1400 قاسم شبان نیا رکن آبادی*چکیده مصونیت جانی و مالی مأموران و اماکن دیپلماتیک در کشور پذیرنده، از جمله اصول پذیرفته‌شده در عرف و حقوق بین‌الملل است که سابقه‌ای طولانی در این عرصه دارد. در اسلام نیز نه تنها بر مصونیتهای دیپلماتیک؛ اعم از مأموران و اماکن، صحه گذاشته شده، بلکه مورد تأکید نیز قرار گرفته است. در این نوشتار، علاوه بر بررسی ادلة فقهی مورد استناد برای اثبات اصل مصونیت دیپلماتیک، به قلمرو و محدودة این مصونیتها نیز اشاره خواهد شد. با روش اجتهادی و تحلیل منابع اسلامی، نشان داده شده است اهمیت منصب سفارت و نمایندگی در کشور دیگر و مصالح نهفته در آن، خود دلیلی مستقل بر مصونیت مأموران و اماکن دیپلماتیک است و نیازی به استناد به عقد امان یا عقود معین دیگر برای اثبات چنین مصونیتهایی نیست؛ بهویژه آن‌که مصونیت ضمانت‌شده در آن عقود و مصونیت دیپلماتیک، از ضوابط متفاوتی برخوردار است. علی‌رغم پذیرش چنین مصونیتی در اسلام، این مصونیت مطلق نیست، بلکه در مواردی که فعالیتهای مأموران دیپلماتیک، برخلاف وظیفة ذاتی آنان و در جهت سوء استفاده از موقعیت خویش باشد، برداشته خواهد شد.
Machine summary:
آن گونه که از ظاهر آيه استفاده مي شود، استناد به آيه بر امان کفار در دار الاسلام بـه اين گستره قابل تأمل است ؛ زيرا بر اساس اين آية شريفه ، هدف از امان دادن به مشرکين براي حضور در کشور اسلامي ، فراهم شدن زمينة شنيدن کلام الهي مي باشد و با اين آيـه نمي توان حکم به مصونيت مطلق مأموران ديپلماتيک و سـاير کفـاري داد کـه از ديگـر کشورها با انگيزه هاي مختلف وارد کشور اسلامي مي شوند، مگـر آن کـه بسـتر و زمينـة هدايت ايشان از اين طريق فراهم باشد (طباطبايي ، ١٣٩٠ق ، ج٩، ص١٥٤).
البته مي توان با اين توضيح ، از آية شريفه در اين مبحـث بهـره گرفـت کـه هرچنـد حضـور کفـار و مشرکين در بلاد اسلامي به انگيزة نمايندگي سياسـي ، اقتصـادي ، فرهنگـي و نظـامي از کشور متبوع شان باشد، ولي در هر صورت ، با حضور در کشـور اسـلامي ، عمـلا زمينـة آشنايي با معارف و آموزه هاي اسلامي ، بيش تر از آن که در وطن خود باشند، بـراي آنـان فراهم خواهد گرديد و همين امر کافي است که عقد امان شامل چنين کساني نيز گردد، ولو آن که اين ميزان آشنايي که از اسلام به دست مي آورند، منجر به هدايت آنان نگردد؛ چرا که اساسا در آية شريفه ، غايتي که ذکر شده اين است که زمينة شنيدن کلام خـدا و نه هدايت شان ، براي شان فراهم شود.
(
, 
, 
)
