Abstract:
حقیقی و نفس‌الامری‌بودن احکام عملی و انکشاف این احکام از واقع، با مشکلاتی روبه‌رو بوده که یکی از مهم‌ترینشان، انشایی‌بودن مفاد آنها و متصف‌نشدن به صدق‌وکذب است. برپایۀ این اشکال، جمله‌های ناظر به کنش اختیاری انسان بدون اینکه درستی و نادرستی دربارۀ آنها معنا داشته باشد، در زمرۀ اوامر و نواهی هستند که بیان‌کنندۀ عواطف و احساسات گوینده‌اند و شنونده را به عمل معیّنی برمی‌انگیزانند. نوشتار حاضر در سازگاری با اندیشۀ افلاطون، ارسطو، فارابی و ابن‌سینا بر آن است که جملات مطرح در حکمت عملی، شناختی هستند؛ زیرا از سعادت انسان و خیر و شر در مسیر سعادت انسان حکایت می‌کنند. این سخن را برخی از اندیشمندان معاصر مسلمان مانند محمدتقی مصباح یزدی، علی عابدی شاهرودی و صادق لاریجانی (در بستر مواجهه با دیدگاه غربی‌ها) نیز مطرح کرده‌اند؛ با این تفاوت که به‌باور آنان احکام عملی از مفاد انگیزشی هم برخوردار است. چنین دیدگاهی باوجود تلاش برای نشان‌دادن واقع‌نمایی قضایای عملی دچار این اشکال است که فضای حکمت عملی را به‌گونۀ باید و نباید تصویر کرده است. مصباح یزدی حکایت‌گری قضایای عملی از کمال انسان را با استناد به ضرورت بالقیاس میان کنش اختیاری و غایت آن بیان کرده که این اندیشه نیز با خلل همراه است.
Abstract The Truth of the propositions describing actions and the status of these propositions face challenges, one of the most important of which is that the content of these propositions is non-factual. Based on this problem, sentences related to human voluntary action, without meaning right or wrong about them, are among the commandments and prohibitions that express the emotions and feelings of the speaker and motivate the listener to a certain action. The present article, in conformity with the thought of Plato, Aristotle, Farabi, and Ibn Sina, holds that the statements used in practical wisdom are cognitive; because these sentences indicate human happiness and good and evil in the path of human happiness. This statement has also been made by some contemporary Muslim thinkers like Mohammad Taghi Mesbah Yazdi, Ali Abedi Shahroudi, and Sadegh Larijani (in the context of confronting the views of Westerners) with the difference that they believe that practical propositions have also motivational meanings. Such a view, although an attempt to make practical propositions real, faces the challenge that it has been shown the atmosphere of practical wisdom as it should and should not be. Mesbah Yazdi has explained how to narrate the practical propositions of human perfection, citing the comparative necessity between voluntary action and its end, which is also associated with the problem.
Machine summary:
واژگان کلیدی: حکمت عملی، اخبار، انشا، نفس‌الامر قضایای عملی، محمدتقی مصباح یزدی، علی عابدی شاهرودی، صادق لاریجانی درآمد معمولاً اندیشمندان غربی فضای علوم ناظر به کنش اختیاری انسان و به‌ویژه علم اخلاق را در بستر باید و نباید معنا می‌کنند و معتقدند دانش‌های حکمت عملی و علوم ارزشی، مشتمل‌بر بایدها و نبایدهاست.
اندیشه‌ای دیگر نیز در دفاع از نظریۀ شناختاری دربارۀ جملات ارزشی وجود دارد که معتقد است احکام عملی صرف انشا نیستند؛ بلکه ازجهتی اخباری و برخوردار از مفاد شناختاری‌اند؛ چراکه از مصالح و مفاسد در مسیر سعادت و شقاوت خبر می‌دهند و ازجهت‌دیگر، انشایی و برخوردار از مفاد انگیختاری‌اند؛ چراکه انسان را به تأمین مصالح و مفاسد تحریک می‌کنند؛ بنابراین، جمله‌های حکمت عملی در عین اینکه انشایی‌اند و انگیزش در انجام فعل را سبب می‌شوند، خبری‌اند و از واقع و نفس‌الامر حکایت می‌کنند و هر دو ویژگی انگیزشی و خبری برای آنها حقیقی است.
سید یداللّه یزدان‌پناه نیز با پذیرش دیدگاه عابدی شاهرودی دربارۀ برخورداری گزاره‌های حکمت عملی از مفاد شناختاری می‌گوید دانش حکمت عملی، دانش برهانی است که از حقایق عملی بحث می‌کند و این حقایق در واقع و نفس‌الامر وجود دارند و از راه برهان به آنها شناخت پیدا می‌کنیم؛ بنابراین، گزاره‌های حکمت عملی ازسویی، از سنخ گزاره‌های اخباری و شناختی هستند که به واقع نظر دارند، چراکه با سعادت انسان گره واقعی خورده و از خیر و شر حکایت می‌کنند و به‌همین‌دلیل دارای صدق‌وکذب هستند؛ ازسوی‌دیگر، مفاد گزاره‌های حکمت عملی «ینبغی أن یفعل» و «ینبغی أن لایفعل» است و سزاواری در کنش با حقیقت خیر (سعادت) و سزاوارنبودن در کنش با حقیقت شر (شقاوت) ارتباط دارد.
(
, 
, 
)
