Abstract:
ابومحمد الیاس بن زکی موید نظامی گنجوی شاعر پارسی زبان داستانسرای قرن ششم هجری در بعضی مطالعات جهت دار چند دهۀ اخیر ترک زبان معرفی شده است. در این مقاله کوشیده ایم در درجه ی نخست با استناد به آثاری از نظامی گنجوی که در انتسابشان به وی هیچ گونه شک و تردیدی وجود ندارد و در درجه ی دوم با استناد به منابعی که از گذشته ی دور تا امروز در ارتباط با این موضوع وجود دارد و نیز پژوهش ها و تحلیل های منتشرشده در ارتباط با موضوع مورد بحث، به بررسی زبان نظامی بپردازیم. در این پژوهش روشن شد که زبان مادری نظامی گویشی ایرانی از گویش های مختلف موجود در تاریخ و جغرافیای پهناور ایران بوده است که به این گویش اشعار فراوانی معروف به فهلویات در لابه لای متون و نسخ خطی به دست ما رسیده است. زبان شعری نظامی نیز فارسی دری بوده است و هیچ سند معتبری گویای این که بیتی به زبان ترکی سروده باشد در دست نیست.
Abstract:Nezami Ganjavi, a Persian poet of the sixth century AH, has been introduced as a Turk in some directional studies of the last few decades. In this article, we have tried, firstly, by referring to the works of Nezami Ganjavi, in which there is no doubt about their attribution, and secondly, by referring to sources that have existed in this regard from the distant past to the present. And also published research and analysis on the subject under discussion, to examine the language of the military. In this study, it became clear that the mother tongue of the Iranian military dialect has been one of the various dialects in the history and vast geography of Iran, to which we have received many poems known as Fahlaviyyat in the margins of texts and manuscripts. The language of Nezami poetry was Persian Dari and there is no credible evidence that the verse was written in Turkish.
Machine summary:
(بیت نخست غزل شماره هشت ، ص ١٢٧) (بیت آخر غزل شماره هشت ، ص ١٢٧) ١٢ زبان و ادب فارسی دانشگاه تبریز، سال ٧٤، شماره ٢٤٤، پاییز و زمستان ١٤٠٠، ص ١-٣١ بیت پنجم این غزل را «پریلر ییری درلر چشمه اولور/ کوزمدن کتمه بردم ای پریزاد» استاد زنجانی ترجمه کرده اند: «میگویند پریان در چشمه ها جای دارند ای پریزاد از چشمم لحظه ای جدا مشو» سپس مرقوم فرموده اند: «نظامی در خسرو و شیرین گوید: به دل گفتا گر این ماه آدمی بود کجا آخر قدمگاهش زمی بود وگر بود او پری دشوار باشد پری بر چشمه ها بسیار باشد بکس نتوان نمود این داوری را که خسرو دوست میدارد پری را» به نظر میرسد استاد زنجانی این ابیات را خصوصاً مصراع «پری بر چشمه ها بسیار باشد» از خسرو و شیرین نظامی شاهد آورده اند تا صحّت انتساب این غزل ترکی را به نظامی اثبات بفرمایند که یعنی هردو سرودة یک شاعر است و ما اکنون میدانیم که چنین نیست و چنان که پیش از این اشاره کردیم نظامی قارامانلی بارها تعابیر شاعران ایرانی و ازجمله نظامی گنجوی را به ترکی برگردانده و در خلال سروده های خویش به کار برده است .
١٦ زبان و ادب فارسی دانشگاه تبریز، سال ٧٤، شماره ٢٤٤، پاییز و زمستان ١٤٠٠، ص ١-٣١ برخلاف پندار استاد زنجانی و برخی دیگر که سروده های نظامی قارامانلی و یا احتمالاً برخی شاعران نظامی/ نظام نام را به نظامی گنجوی نسبت داده اند، به جرئت میتوان گفت که تاکنون هیچ نمونه ای از شعر ترکی از نظامی گنجوی به دست نیامده است .