Abstract:
یکی از مهم‌‌ترین و شایع‌‌ترین بحران‌های طبیعی که همواره زندگی جوامع انسانی را تهدید می‌کند، سیل است که به عنوان دومین حادثه پس از زلزله، بیشترین خسارت‌ها را به بار می‌آورد. کشور ما از این نظر، جزء ده کشور آسیب‌پذیر از بلایای طبیعی جهان به شمار می‌آید؛ چرا که در طی 90سال اخیر، 120000نفر از هموطنان‌مان بر اثر آن جان خود را از دست داده‌اند. با افزایش سوانح طبیعی، امروزه به مسئله آسیب‌پذیری و تاب‌آوری که میزان توان شهرها و مناطق را در برابر بلایا نشان می‌دهد، توجه جدی شده است. در این راستا هدف این پژوهش، بررسی تاب‌آوری شهری با استفاده از تحلیل فضایی در شهر آق‌قلا که بلوک‌های آماری آن از طریق مرکز ملی آمار ایران بر‌اساس سرشماری سال 1395تهیه گردیده و 13شاخص در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و کالبدی تعیین و نقشه‌های آن با استفاده از نرم‌افزارArc GIS 10. 4 و آزمون تحلیل لکه‌های داغ (Hot Spot) به منظور شناسایی بلوک‌های آماری محلات آسیب‌پذیر استخراج گردیده و مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که در بلوک‌های آماری، شاخص‌های بیکاری، املاک رهن و استیجاری، جمعیت زنان، جمعیت زیر 9سال، بی‌سوادی، تراکم مساحت بلوک‌ها، مهاجرت، وضعیت سرپرست خانوار، نوع مصالح ساختمانی، مسکن غیراستاندارد و نوع سازه (اسکلت) ساختمانی تقریبا وضعیت مشابهی دارند و بیشترین محلات آسیب‌پذیر، محلات کل‌آباد، عیدگاه، دلیجه و حکیم‌آباد هستند و محلاتی مثل محمدآباد، خزانه به مراتب آسیب‌پذیری کمتری در مقایسه با این محلات داشته‌اند. اما از لحاظ شاخص‌های مساحت خانه‌های تا 200مترمربع که احداث گردیده بودند، محلات محمدآلق، طعنه و الیاس‌آباد، وضعیت بحرانی دارند و نیز شاخص جمعیت بالای 65 سال، محله دلیجه و بخش‌ه ایی از محلات خزانه، الیاس آباد و حکیم آباد، در معرض خطر و آسیب‌پذیری بیشتری قرار دارند و میزان تاب‌آوری در محلات نامبرده شده کمتر است.
One of the most important and most common natural disasters that has always threatened the lives of human communities is the flood, which is the second most damaging event after an earthquake. In this regard, our country is one of the ten most vulnerable countries in the world due to natural disasters, because over the last 90 years, 120,000 of our compatriots have died. With the increase in natural disasters, the issue of vulnerability and resilience that shows the power of cities and regions against disasters is becoming increasingly important today. The purpose of this study was to investigate urban resilience using spatial analysis in Aq Qala city whose statistical blocks were prepared through the National Statistics Center of Iran based on the Census of 1395 and 13 indicators in economic, social and economic dimensions. Anatomical maps and maps were extracted and evaluated using Arc GIS 10.4 software and Hot Spot Analysis to identify statistical blocks of vulnerable neighborhoods. The results show that in statistical blocks, unemployment indices, mortgages and rentals, female population, population under 9 years, illiteracy, immigration, household head status, type of building materials, nonstandard housing and type The building structures have a similar situation and most of them are Khelabad, Eidgah, Delijah and Hakimabad, and neighborhoods such as Mohammad Abad, Treasury, are much less vulnerable. But in terms of indices of houses up to 200 square meters that were built, the neighborhoods of Mohammad Aleqh, Tana and Eliasabad are in critical condition as well as the population index over 65 years old, Deliae district and parts of Treasury, Eliasabad. And Hakimabad are at greater risk and vulnerability, and the resiliency is lower in the areas mentioned.
Machine summary:
3183 تحليل فضايي و پهنه بندي تاب آوري شهري مطالعه موردي: شهر آق قلا امين فرجي ١ - استاديار برنامه ريزي آمايش سرزمين و مديريت شهري، پرديس فارابي، دانشگاه تهران ، تهران ، ايران فريبا صحنه – کارشناسي ارشد برنامه ريزي آمايش سرزمين ، پرديس فارابي، دانشگاه تهران ، تهران ، ايران تاريخ دريافت : ١٤٠٠/٠٧/١٥ تاريخ پذيرش : ١٤٠٠/١١/١٦ چکيده يکي از مهم ترين و شايع ترين بحران هاي طبيعي که همواره زندگي جوامع انساني را تهديد ميکنـد، سـيل اسـت که به عنوان دومين حادثه پس از زلزله ، بيشترين خسارت ها را به بار ميآورد.
اما از لحاظ شاخص هاي مساحت خانه هاي تـا ٢٠٠مترمربـع کـه احـداث گرديـده بودند، محلات محمدآلق ، طعنه و الياس آباد، وضعيت بحراني دارند و نيز شـاخص جمعيـت بـالاي ٦٥ سـال ، محلـه دليجه و بخش هايي از محلات خزانه ، الياس آباد و حکيم آباد، در معرض خطر و آسيب پذيري بيشـتري قـرار دارنـد و ميزان تاب آوري در محلات نامبرده شده کمتر است .
از جمله مطالعات داخلي صورت گرفتـه در ارتبـاط بـا تـاب - آوري شهري و مديريت بحران هاي طبيعي (غلامي کلاتع و همکـاران ، ١٣٩٩؛ بابـائي و همکـاران ، ١٣٩٩)، مـيتـوان بـه کارهاي زير اشاره کرد: روستا و همکاران (١٣٩٦) در مقاله اي تحت عنوان " تحليـل تـاب آوري کالبـدي در برابـر زلزلـه مطالعه موردي: بافت فرسوده شهر مرزي زاهدان " که از نوع توصيفي - تحليلي بوده و بـا اسـتفاده از روش اسـنادي و پيمايشي انجام شده است ، به اين نتيجه رسيده اند که ميزان تاب آوري بافت فرسوده در برابر زلزله نامناسب است و عـدم توانايي مالي ساکنان براي بهسازي و نوسازي ابنيه ، روند تخريبي بناهاي موجود در بافـت فرسـوده را سـال هـاي اخيـر تشديد کرده است .
(
, 
, 
)
