Abstract:
اﺳﻼم داﺷتن ارادۀ آزاد، اﺧﺘﯿﺎر و ﺣﻖ اﻧﺘﺨﺎب را ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﺣـﻖ؛ ﺑﻠﮑـﻪ اﺳـﺎس ﺗﮑﺎﻣـﻞ اﻧﺴـﺎن ﻣﯽ داﻧﺪ؛ ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ ﺑﺮﺧﯽ درﺻﺪد اﻟﻘﺎی اﯾﻦ ﺷﺒﻬﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ آﻣﻮزه ﻫﺎی ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ اﺳﻼم ارادۀ آزاد، اﺧﺘﯿﺎر و ﺣﻖ اﻧﺘﺨـﺎب اﻧﺴـﺎن را ﻣﺤـﺪود ﻣـﯽ ﺳـﺎزد. ﭘـﮋوﻫﺶ ﺣـﺎضر ﺑـﺎ روش ﺗﻮﺻـﯿﻔﯽ ـ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ درﺻﺪد اﺳﺖ ﺑﺎ اراﺋﮥ آﻣﻮ زه ﻫﺎی ﺗﺮﺑﯿﺘـﯽ اﺳـﻼم ﺑـﻪ ﺷـﺒﻬﺎت ﻣﻄـﺮح دراﯾﻦ زﻣﯿﻨـﻪ ﭘﺎﺳـﺦ دﻫﺪ. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ اﺳﻼ م در ﻧﻈﺎم ﺗﺮﺑﯿﺘـﯽ ﺧـﻮد ﻫﻤﭽـﻮن تماﻣﯽ ﻧﻈﺮﯾـﺎت دﯾﮕﺮ ازﺟﻤﻠﻪ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎی ﺑﯽ دﯾﻨﯽ و ﺿﺪ دﯾﻨـﯽ ﮐـﻪ در راﺳـﺘﺎی ﺗﺤﻘـﻖ ﺑﺨﺸـﯿﺪن ﺑـﻪ اﻫـﺪاف ﺧﻮد درﺗﻼش اﻧﺪ، اﻫﺪاﻓﯽ دارد و در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ از روش ﻫـﺎی ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺑﻬـﺮه ﻣـﯽ ﮔﯿـﺮد؛ در ﻋـﯿﻦ ﺣﺎل روش ﻫﺎی ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ اﺳﻼم ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﺎ ارادۀ آزاد، اﺧﺘﯿـﺎر و ﺣـﻖ اﻧﺘﺨـﺎب اﻧﺴـﺎن ﻫﺎ ﻣﻨﺎﻓـﺎﺗﯽ ﻧﺪارد و ﻣﺤﺪودﮐﻨﻨﺪه آن ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ در اﻧﺪﯾﺸﮥ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ اﺳﻼم، آزادی و اﻧﺘﺨﺎب اﺳﺎس ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﻮده و دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ در ﺳﺎﯾﮥ اﻧﺘﺨﺎب آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ.
Islam has free will, authority and choice not only a right; but knows the basis of human evolution. However, some seek to instill the suspicion that the educational teachings of Islam restrict human free will and choice. The present study uses a descriptive-analytical method to answer the doubts raised in this field by presenting the educational teachings of Islam. The results of the research show that Islam has goals in its educational system like all other ideologies (including atheistic and antireligious ideas that strive to achieve their goals) and uses different methods in this regard. At the same time, Islamic educational methods not only do not contradict and limit the free will, free will and choice of human beings, but in Islamic educational thought, freedom and choice are the basis of human development and achieving educational goals is possible through conscious choice.
Machine summary:
پژوهش حاضر درصدد است با ارائۀ آموزه‌های تربیتی اسلام برای والدین و به روش توصیفی تحلیلی به این پرسش پاسخ دهد که «آیا آموزه‌های تربیتی اسلام برای والدین نافی آزادی، اختیار و حق انتخاب فرزندان است؟» پیش از پرداختن به آموزه‌های تربیتی اسلام لازم است یادآور شویم تمام مطالعات روانشناسی به شکل مستقیم یا غیرمستقیم در راستای کنترل رفتار انسان صورت می‌پذیرد؛ چراکه اساساً روانشناسی علم مطالعه رفتار و فرایندهای ذهنی (اتکینسون، 1375، ص35) به‌منظور پیش‌بینی و «کنترل رفتار» است (پارسا، 1382، ص47).
باوجودآنکه هر مبنا، ملاک و هنجاری برای سنجش رفتار آدمی دارای آبشخوری فلسفی و نشئت‌گرفته از یک جهان‌بینی است و باوجودآنکه حتی در علمی مثل روانشناسی که در مطالعات خود سعی دارد بدون هرگونه سوگیری انسان را موردمطالعه قرار دهد هدف کنترل رفتار تعریف شده است از کنترل رشد جسمی با میانگین قراردادن رشد جسمی همسالان تا خروج از حالت مرضی (در مواردی) با ملاک قراردادن نرم جامعه و تا شکوفاسازی ابعاد مختلف وجودی انسان با ملاک قراردادن افراد سالم و خودشکوفا، برخی آموزه‌های تربیتی اسلام را مورد نقد قرار داده‌اند که اسلام آزادی و حق انتخاب را از کودکان سلب می‌نماید.
پرهیز از مال حرام از دیگر مواردی که می‌تواند سبب خروج از مسیر رشد شود و ضرورت پیشگیری دارد مال حرام است؛ منابع اسلامی بر روی این موضوع تأکید زیادی دارند که از حجم بالای آیات و روایات دراین‌زمینه قابل استنباط است چنانچه محتوای مستندات نیز گویای همین مطلب است؛ تأثیر مال حرام موقتی و یا منوط به اراده نیست امام‌صادقعلیه السّلام فرمودند: «کسبُ الحرام یَبینُ فی الذُّریّة»؛ (کلینی، 1407ق، ج5، ص125) (اثر) کسب حرام در ذریه و فرزندان آشکار می‌گردد».
(
, 
, 
)
