ژئوشیمی واحد های زمین شناسی شهرستان سرخس با نگرش بر پتانسیل ایجاد گرد و غبار Journal Article

Writer: درمانی، معصومه ؛ آرا، هایده ؛ مافی، آبرادات ؛

مخاطرات محیط طبیعی تابستان 1401، دوره یازدهم - شماره 32 Ranking ب (Ministry of Science (‎18 page(s) - From 19 to 36 )

Keywords: سرخس گرد و غبار ژئوشیمی فاکتور غنی سازی واحد‌های زمین شناسی Geochemistry Factory Analayze Sarakhs. Dust Enrichment factor گردوغبار رسوبات فرسایش واحدهای زمین‌شناسی عناصر شیمیایی آب

fa en

Abstract:

یکی از عوامل بحرانی منابع گرد‌و‌غبار که کمتر به آن توجه می‌شود، نقش زمین‌ شناسی و ژئومورفولوژی به‌ عنوان یک منبع تولیدکننده گرد‌و‌غبار است. واحد‌های زمین ‌شناسی از عواملی هستند که در انتشار ذرات گردوغبار و تولید رسوب نقش دارند. ترکیبات سنگ شناسی با حساسیت بالایی که به دگرسانی، هوازدگی و فعالیت‌های فرسایشی نشان می‌دهند، در پراکنش و تولید ذرات گرد‌و‌غبار نقش مؤثری دارند. بر مبنای پژوهش‌های بررسی‌ شده شهرستان سرخس یکی از کانون‌های بحرانی فرسایش بادی و گردوغبار است که تحت تأثیر بادهای 120روزه سیستان قرار دارد. واحد‌های زمین‌ شناسی موجود در این منطقه از لحاظ حساسیت سنگ‌ها به هر دو نوع فرسایش آبی و بادی در رده‌های متوسط تا خیلی زیاد قرار دارند. به‌ منظور شناسایی عناصر شیمیایی موجود در واحد‌های زمین‌ شناسی و نقش آن‌ها در تولید گرد‌وغبار ‌به جمع ‌آوری نمونه‌ های رسوبات واحد‌های زمین‌ شناسی در لایه سطحی و زیرسطحی و همچنین نمونه ‌برداری از گرد‌و‌غبار اتمسفری پرداخته شده است. نمونه ‌ها، جهت تعیین عناصر شیمیایی، مورد آزمایش طیف ‌سنجی القایی انجام گرفت و سپس جهت شناسایی منشأ گردوغبار و ارتباط آن با واحد‌های زمین‌ شناسی، آنالیز فاکتوری و خوشه ‌ای با استفاده از نرم ‌افزارSPSS انجام شد. نتایج آنالیز فاکتوری و خوشه‌ ای نشان داد که منطقه سرخس با عناصر شیمیایی: سدیم، روی، لانتان، آرسنیک نیوبیوم، کادمیوم، نیکل، سرب، روی، لیتیم، استرانسیوم، گوگرد، سدیم در فاکتور یک با منشأ تبخیری یا شیمیایی و با عناصر: آلومینیوم، آهن، کبالت، توریوم، منگنز، بور، تیتانیوم در فاکتور دو و با منشأ آواری یا زمینی قرار دارد. همچنین عناصر شیمیایی گرد‌و‌غبار مناطق روستایی: بزنگان، شورلق، بغبغو، پده و باغک با واحد‌های زمین ‌شناسی آب دراز، چهل کمان، نهشته ‌های کواترنری، آب تلخ و خانگیران در یک گروه قراردارند و دارای یک منشأ مشترک هستند. بر اساس فاکتور غنی‌ شدگی عناصر شیمیایی بر، آرسنیک، گوگرد، توریم، نیکل و لیتیم با منشأ انسان زاد (شیمیایی- تبخیری) معرفی شده ‌اند.

One of the critical factors dust sources by less consideration is the role of geology and geomorphology as a source of dust emission. Geological units are one of the factors involved in the release of dust particles and the production of sediment. Lithological components with high sensitivity to alteration, weathering, and erosion, play an influential role in the emission and distribution of dust particles. Based on research, Sarakhs County is one of the critical corridors of wind erosion and dust storms in Iran that is affected by 120-days’ winds of Sistan The sensitivity of the geological units to wind and water erosion in this area categories from medium to very high. To identify the chemical elements of the geological units and their roles in dust emission, soil samples were collected from the surface, and sub-surface layers of the geological units and airborne dust were also collected from the atmosphere. Samples were analyzed by induction spectroscopy to determine their chemical elements. To identify the origin of dust and its relationship with geological units and also their classification, factor and cluster analysis was performed. The results of factoring and clustering analysis showed the Sarakhs region with chemical elements sodium, zinc, lanthanum, arsenic, niobium, cadmium, nickel, lead, zinc, lithium, strontium, sulfur, sodium is in factor one with an evaporative and chemical origin, and with elements of aluminum e, iron, cobalt, thorium, manganese, boron, and titanium is in factor two with a detrital and terrestrial origin. Also, the chemical elements of dust in rural areas of Bazangan, Shorlugh, Baghbghoo, Padeh, and Baghak are in the same group with the geological units of Abe-Daraz, Chehel-e-Kaman, Quaternary deposits, bitter water, and Khangiran and have a common origin. The chemical elements barium, arsenic, sulfur, thorium, nickel, lithium were introduced based on enrichment factors with human origin (chemical-evaporative).

Machine summary:

مجله علمی پژوهشی مخاطرات محیط طبیعی، دوره ١١، شماره ٣٢، تابستان ١٤٠١ ژئوشیمی واحدهای زمین شناسی شهرستان سرخس با نگرش بر پتانسیل ایجاد گرد و غبار معصومه درمانی ١، علیرضا راشکی ٢*، هایده آرا٣، آبرادات مافی ٤ ١. شهرستان سرخس به دلیل اقلیم خشک و قرارگیری در دالان بادهای شدید ١٢٠ روزه سیستان و همچنین دارا بودن سازندهای حساس به فرسایش به یکی از کانون های تولید گردوغبار در کشور تبدیل شده است و به نظر میرسد که واحدهای زمین شناسی و سازندهای آن نیز نقش مهمی در تولید گردوغبار منطقه داشته باشند. 1 Geogenic 2 Shaeo 3 Lawrence 4 Middleton 5 crouvi 6Parajuli, & Zender 7 Perera بنابراین ، این مقاله به تجزیه وتحلیل خصوصیت های ژئوشیم اییی و تعیین ارتباط بین عناصر واحدهای زمین شناسی و گردوغبار و رسیدن به یک الگوی ژنتیکی مشخص برای تعیین خاستگاه عناصر گردوغبار میپردازد. مقادیر فاکتور غنیشدگی به صورت زیر طبقه بندی می شوند: ١> غنیشدگی وجود ندارد، ٣>EF غنیشدگی کم ، ٣-٥ :EF غنیشدگی متوسط ، ٥-١٠ :EF غنیشدگی متوسط تا شدید، ٢٥ -١٠ :EF غنیشدگی شدید، ٢٥-٥٠ :EF: غنی - شدگی خ یلی شدید، ٥٠ نتایج و بحث بررسی خصوصیت های شیمیایی گردوغبار جمع آوریشده 1 karlton 2 Mason 3 Principal Component 4 Varimax 5 Enrichment Factor 6 Conget 7 Taylor and Mclennan غلظت عناصر تشکیل دهنده ذرات گردوغبار روستاهای منطقه سرخس (پده ، بغبغو، باغک و آبدراز، شورلق ) نشان داده است : کلسیم ، آلومینیوم ، سدیم ، آهن و گوگرد، تیتانیوم بیشترین درصد عناصر را در روستاهای یادشده به خود اختصاص داده است (شکل ٤-الف ).

Download citation file :
(پژوهیار, , , )

Download PDF
Downlaod HTML

Shortlink:

Page: