Abstract:
روابط جمهوری آذربایجان و اسرائیل دارای وجوه فراملی پررنگی است. باتوجه به اهمیت فراوان روابط آذربایجان با اسرائیل و تاثیر آن بر امنیت ملی ج.ا.ایران، درک زمینههای فراملی این روابط حائز اهمیت است. در مقاله حاضر شناسایی تاثیر آنها بر شکلگیری و توسعه این روابط بعنوان هدف در نظر گرفته شده است. در این راستا، از روش توصیفی-تحلیلی و نیز از منابع کتابخانهای جهت گردآوری دادههای لازم استفاده شده است. یافتهها و نتایج مقاله حاکی از آنست که پس از فروریزی ساختار دوقطبی نظام بین-الملل با توسعه عوامل و کنشگران فراملی، اهمیت روابط اقتصادی در تعاملات جهانی، روابط جمهوری آذربایجان و اسرائیل متاثر شده است. استقلالیابی کشورهای حوزه قفقاز جنوبی به دنبال فروپاشی شوروی و ناتوانی روسیه در کنترل وضعیت، منجر به حضور کنشگران فرامنطقهای چون آمریکا در حوزه ژئوپلیتیک قفقاز جنوبی شد؛ بنابراین از نیات و انگیزههای اساسی ایجاد روابط حسنه آذربایجان با اسرائیل، کسب حمایت لابی ذینفوذ یهودی در روند سیاسی آمریکا بود. الگوی سیستم کثرتگرایانه آمریکا هم شرایط مناسب برای تاثیرگذاری لابیهای ذینفع در حوزه سیاست خارجی آمریکا فراهم نمود. لابی یهود و حامیان سیاست صهیونیستی بعنوان عضو غیررسمی این روابط با موضع جانبدارانه خود در قبال مساله آذربایجان در سیاست آمریکا نشان دادهاند که در کانال پشتی، موثرتر از کانال رسمی و دیپلماتیک ایفای نقش کردند. مساله امنیت انرژی غرب با نقشآفرینی شرکتهای چندملیتی نیز از عوامل موثر در توسعه روابط و نیز منافع استراتژیک اسرائیل در آذربایجان است.
Machine summary:
در این راستا، باتوجه به اهمیت شبکهها و بازیگران غیررسمی و نیمهرسمی فراملی، بخصوص شبکه لابیهای یهودی-آمریکایی و تعاملات اقتصادی جهانی بعنوان رکن دیگر روابط دو کشور مطرح هستند که در تحقیق حاضر، آنچه که پیشتر بدان پرداخته نشده بود و تاکنون مورد غفلت قرار داشته است، نقش و تأثیر اهرمهای فراملی موثر بر روابط میان دو دولت مانند شرکتهای چندملیتی، شبکههای لابیگر و سازمانهای فراملی پراکنده یهودی نیز، بررسی میشود.
یکی از عوامل مذکور که در روند سیاسی ایالات متحده آمریکا نقشی مهم و کلیدی را ایفا میکند لابی یهود است؛ اهمیت این بازیگر به حدی است که حتی دولت آذربایجان از ایجاد روابط حسنه با اسرائیل، از زمان استقلال و در مواجه با رقبای منطقهای، امیدوار بود که در روند سیاسی آمریکا یک متحد قدرتمند همچون آنها بدست آورد.
در واقع لابی یهودی در آمریکا یکی از ارکان اساسی و ضروری در روابط میان جمهوری آذربایجان-آمریکا نیز ایفای نقش کرده است و در واقع دسترسی به این بازیگر برای دولت جمهوری آذربایجان در روند سیاسی آمریکا بعنوان یک متحد نیز، یکی از دلایل آفرینشمحور جمهوری آذربایجان-اسرائیل بوده است.
سازمان برادران پیمان در راهاندازی پروژه خط لوله باکو-تفلیس-جیهان در محافل سیاست خارجی آمریکا نیز بسیار فعال بودند و در یکی از نشریات تاثیرگذار یهودیان آمریکا مقامات سازمان اظهار داشتند که جمهوری آذربایجان بعنوان کشوری مسلمان که خواهان گسترش روابط خود با کشورهای غربی و اسرائیل است میتواند الگویی برای جهان اسلام باشد تا کشورهای میانهروی اسلامی دیگر نیز با اسرائیل روابط گرم و صمیمی برقرار سازند (govinfo.