دلالت آیات «مخلصین» بر عصمت انبیا از گناهان از دیدگاه آیت الله سبحانی و پاسخ به اشکالات Journal Article

آیت‌الله سبحانی معتقد است که آیات «لاغوینهم اجمعین* الاعبادک منهم المخلصین» (حجر: 39-40) و مانند آن، بر عصمت مخلصان دلالت دارد؛ زیرا پیراستگی فردی از اغوای شیطان، ملازم با پیراستگی از معصیت و تمرد است؛ و ازآنجاکه انبیا از مخلصان‌اند، درنتیجه انبیا از گناهان معصوم‌اند. برخی نویسندگان بر استدلال آیت‌الله سبحانی اشکالاتی مطرح کرده‌اند. مسیله این است که دیدگاه آیت‌الله سبحانی در زمینه اثبات عصمت به‌وسیله این دلیل چگونه است؟ و آیا اشکالات مطرح‌شده بر آن وارد است یا خیر؟ نگارنده در این مقاله با بررسی واژه‌های به‌کاررفته در آیات مربوطه و نیز اشکالات مطرح‌شده بر این دلیل، در‌صدد است که با استفاده از روش تحلیلی‌ توصیفی، به تبیین و تحلیل این دلیل و بررسی اشکالات آن بپردازد.

ir سيداحمد فقيهي/ استاديار گروه تفسير و علوم قرآن، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني( دريافت: 11/02/1399 ـ پذيرش: 27/06/1399 چکيده آيت‌الله سبحاني معتقد است كه آيات «َلأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعينَ* إِلاّعِبادَكَ مِنْهُمُ المُخْلَصينَ» (حجر: 39-40) و مانند آن، بر عصمت مخلَصان دلالت دارد؛ زيرا پيراستگى فردى از اغواي شيطان، ملازم با پيراستگى از معصيت و تمرد است؛ و ازآنجاکه انبيا از مخلَصان‌اند، درنتيجه انبيا از گناهان معصوم‌اند. پيامبران مذکور در اين آيات، جزو بندگان مخلَص خدا معرفى شده‌اند و با ضميمه كردن اين دسته از آيات ـ كه مصاديق «مخلَصان» را معرفى مى‌كند ـ به آيات نخست كه «مخلَصان» را پيراسته از اغواى شيطان مى‌داند و همگى را معصوم معرفى مى‌نمايد، مى‌توان به‌روشنى گفت كه اين گروه از پيامبران كه نام‌هاى آنان در اين آيات آمده است، قطعاً معصوم و پيراسته از گناه هستند و با توجه به يك اصل مسلّم دربارة پيامبران و آن اينكه كسى دربارة عصمت پيامبران قائل به تفصيل نشده است و قولى ديگر مبنى بر اينكه برخى را معصوم و برخى ديگر را معصوم نداند، در كار نيست، مى‌توان گفت اثبات عصمت اين گروه، ملازم با اثبات عصمت انبياى ديگر نيز است (سبحانى، 1308، ج4، ص66-68). علامه طباطبائي در توضيح «مخلَصين» گفته است: «مخلَصين کساني هستند که خدا آنها را براي خود خالص کرده است؛ پس هيچ کس غير او در آنها هيچ سهمي ندارد؛ در نتيجه آنها از غير او اطاعت نمي‌کنند؛ چه تسويل شيطان باشد، چه تزيين نفس يا هر داعي ديگري غير از خداي سبحان» (طباطبايى، 1417ق، ج11، ص130). نقد دوم نويسندگان کتاب يادشده در نقد دوم خود گفته‌اند: «حتي اگر کلام سبحاني راجع به اينکه منشأ تمامي گناهان اغواي شيطان است را بپذيريم، دامنة استدلال او تنها عصمت انبيا از گناه را دربرمي‌گيرد، نه عصمتشان از خطا را؛ چراکه منشأ خطاي بشر شيطان نيست» (ميرباقري و نائيني، 1395، ص86).