Abstract:
زمینه و هدف: سلسلۀ چشتیه از سلسله های مهم تصوف در ایران، افغانستان و هند است. کتاب تفسره الرموز امیر روپوش، از جمله آثار بزرگان این سلسله در قرن یازدهم و ترکیبی از نظم و نثر است. مثنویهایی که در این کتاب آمده است، برای مطالعۀ شعر فارسی در طریقت چشتیه اهمیت ویژه ای دارد. در این جستار کوشیده شده ضمن معرفی نسخۀ منحصربفرد کتاب، به بررسی ویژگیهای فکری، زبانی و ادبی مثنویهای تفسره الرموز پرداخته شود.
روش مطالعه: این پژوهش از نوع بنیادی و نظری است که به روش توصیفی-تحلیلی و با ابزار کتابخانه ای و فیشبرداری انجام پذیرفته است. جامعۀ آماری آن، مجموعۀ ابیات مثنویهای تفسره الرموز است که جمعا 1277 بیت است.
یافته ها: براساس یافته های این پژوهش، در سطح فکری توجه به توحید و وحدت وجود و ارتباط وجودی شیخ با خدا، کاربرد گستردۀ اصطلاحات عرفانی و فلسفی و کاربرد مفاهیم مغانه و بزمی از مهمترین ویژگیهای فکری مثنویهای تفسره الرموز است. در سطح آوایی و واژه ها نیز تخفیف واجها و هجاها، کاربرد گستردۀ واژه ها و ترکیبات عربی، ساخت ترکیبات بدیع، و کاربرد انواع جناس و موازنه و ترصیع اصلیترین ویژگیهای سبکی ابیات متن است. همچنین مهمترین ویژگیهای ادبی مثنویهای تفسره الرموز کاربرد قابل توجه تشبیه، استعاره های مکنیه و استعاره در فعل (تصاویر پویا) و نیز کاربرد انواع تکرار واژه (ردیف، تشابه الاطراف، طرد و عکس، ردالصدر علی العجز و...) است.
نتیجه گیری: باآنکه برخی از این مثنویها در اوزان متفاوتی سروده شده است، اشتراکات سبکی آنها نشان میدهد این ابیات از خود مولف است. در این مثنویها اگرچه کاربرد تصاویر و صور خیال پربسامد نیست، از تصاویر پویا و دارای حرکت و حیات استفاده شده است؛ همچنین ترکیبهای بدیع و موسیقی غنی واژه ها و الفاظ (از راه تکرار واژه ها و واجها) اهمیت سبکی ویژه ای دارد.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: The Chashtiyeh cult is one of the most important Sufi dynasties in Iran, Afghanistan and India. Amir Ropoush's book Tafsrat al-Ramuz is one of the works of the greats of this dynasty in the 11th century and a combination of poetry and prose. The Masnavi mentioned in this book is of special importance for the Studying of Persian poetry in the chashtiyeh cult. In this article, while introducing the unique version of the book, the linguistic and literary features of the Masnavi of Tafserat al -romooz have been studied.
METHODOLOGY: This article is fundamental and theoretical type, and has been written in a descriptive-analytical method with the help of library and filing tools. The verses of Masnavi's Tafsrat al-Ramuz is 1277 and We got it statistics.
FINDINGS: According to the findings, One of the most important intellectual features of Tafserat al-Rumuz's Masnavi is Paying attention to the oneness of God and vahdate vojud, The guide's relationship with God, Excessive use of mystical and philosophical terms, and used the Lyrical themes. The main stylistic features of this text is abbreviating phoneme and syllable in Phonetic level and Excessive use of Arabic words, Make original phrases and use pun, balance and leonine verse. as well as the most important literary features of Tafserat al- romuz's Masnavi is High frequency of simile, Makniya metaphor, metaphor in verb as well as Use different types of word repetition (row, Tashaboh al-atraf, Tard va Aks, Anaphora).
CONCLUSION: Although some of these Masnavi have been composed in different rhythm, their stylistic similarities show that the author herself composed these poems. These Masnavi are of special stylistic importance Due to The most important stylistic features of these Masnavi are the use of dynamic and moving images, rich music, repetition and making original compositions.
Machine summary:
يافته ها: براساس يافته هاي اين پژوهش ، در سطح فکري توجه به توحيد و وحدت وجود و ارتباط وجودي شيخ با خدا، کاربرد گستردة اصطلاحات عرفاني و فلسفي و کاربرد مفاهيم مغانه و بزمي از مهمترين ويژگيهاي فکري مثنويهاي تفسرة الرموز است .
تخفيف هجاها و مصوتها در اين مثنويها در موارد زيادي به ضرورت وزن ، حروف صدادار، صامت خوانده ميشوند و در اين کار تاجايي پيش ميرود که حتي کلماتي چون «تعيّن » (taʼayyon) و «لمن الملک » (leman elmolk) را بصورت «taʼin» و «lemnolmolk» ميآورد: تــويــي روز تــعــيــن هــنــگــام مســــتــي بــه لا گــفــتــي بــر آواز الســـــتــي (تفســـرة الرموز، روپوش ، ص ٦١؛ ب بــانــگ لــمــن الــمــلــک بــر يــاد آورم ٩ص)ـــــور اســـــرافــيــل بــر بــاد آورم (ص ١٣٤؛ ب همچنين در مواردي حروف متحرک فعلها و ضماير متصل را بصو٦ر١ت ) ساکن ذکر ميکند: کــه نــام تــو تــمــام آرايــش جــانســــت ســــراپــا خلعــت و پيرايش جــانســــت (همان : ص ٣٩؛ ب ١٧) کاربرد جناس و سجع جناس در مثنويهاي تفسرة الرموز بسيار پرکاربرد است ؛ چنان که در ١٧١ بيت از ١٢٧٧ بيت کل مثنويها (١٣,٣٩درصد ابيات )، انواع جناس تام ، مطرف ، مضارع ، اشتقاق ، اقتضاب ، زائد و جناس خط بکار رفته است .