Abstract:
یکی از رویدادهای تاریخ اسلام اشاره آیات سوره 83 کهف به سد ذوالقرنین می باشد . در دوره
اول حکومت عباسیان یکی از مسائلی که ژرف نگری مسلمانان را برانگیخت محل سد
ذوالقرنین وکمیت وکیفیت آن بود. سوالات زیادی پیرامون این موضوع مطرح می شد و از
مباحث روز بود. واثق یکی از خلفایی بود که گام بلندی در پاسخگویی به این ابهامات برداشت
. وی هیئت های تحقیقی برای روشن ساختن این مسائل به مناطق مختلف فرستاد. به همین
خاطر برای آگاهی از موقعیت این سد و چگونگی آن سلام ترجمان را به همراه هیئتی برای
تفحص پیرامون این موضوع به مناطق شمالی قفقاز و دریای خزر می فرستاد . روایتی که ابن
خرداذبه از سلام نقل قول می کند جای بعث فراوان دارد . نگرش مستشرقان به این رویداد
متفاوت است . برخی آن را انکار می کنند و برخی دیگر آنرا به شکلی باور دارند . در این
پژوهش به نقد و بررسی روایت ابن خردادبه از سفر سلام ترجمان به آسیای مرکز و قفقاز می
پردازیم .
Machine summary:
( قره چانلو ،ج ١، ١٣٨٠: ٩٧) از توصيف استحکامات قفقاز در باب الابواب و باب آلان و سپس مسير حرکت سلام ترجمان از قفقاز تا حواشي درياي خزر و ذکر ديدگاه مسشرقان و اسلام شناسان در خصوص شخص ذي القرنين و سدي که بنا نمود در جستجوي يک حقيقت هستيم که آيا سلام ترجمان به هدف خويش رسيد و آنچه که توصيف مي کند مي تواند با حقيقت منطبق باشد ؟ ديدگاه مستشرقان و اسلام شناسان دراين خصوص چيست ؟ سفرنامه سلام ترجمان روايت از آنجا شروع مي شود که در يکي از روزهاي محرم سال ٢٣٢ هجري خيفه عباسي الواثق بالله خوابي مي بيند که او را به شدت نگران مي کند.
( ابن خرداذبه ، ١٣٧٠: ١٤٠) منابع جغرافيايي نوشته اند: سفر سلام از راه ارمنستان و گرجستان تا بلاد خزر به سوي شمال بوده و از آنجا در جهت مشرق رفته است و سپس از بالاي درياي خزر به سمت مشرق حرکت کرده تا به کناره درياچه بالخاش و جنغاريا (تسونکاريا) رسيده است و از آنجا از راه بخارا و خراسان به سامره بازگشته است .
چنانچه کارادوو خاورشناس فرانسوي ميگويد: اين سفر سلام به قلعه هايي واقع در کوههاي قفقاز نزديک دربند يا باب الابواب در داغستان (غرب درياي خزر) بوده است .
( کراچکوفسکي ١٤٠٨: ١٥٩) از سوي ديگر کارادوو خاورشناس فرانسوي ميگويد: اين سفر سلام به قلعه هايي واقع در کوه هاي قفقاز نزديک دربند يا باب الابواب در داغستان (غرب درياي خزر) بوده است .