Abstract:
شاید بتوان گفت در میان عقود معین آنچه عموم مردم بطور روزمره بیشترین بهره را از کارکرد آن میگیرند عقد بیع میباشد. عقد بیع صحیح پس از موجودیت آثاری به بار میآورد که طرفین را ملزم به پایبندی به این آثار مینماید. اما آنچه کمتر شناخت شده اینکه آیا عقد بیع در حال فساد نیز دارای آثاری میباشد یا خیر، آنچه زیاد شنیده شده اینست که بر عقد فاسد هیچ اثری بار نمیشود. لکن با کنکاش در این موضوع و دانستن قواعدی مانند «مایضمن» این نکته پدیدار میگردد که عقد بیع فاسد در حالاتی استثنایی میتواند آثاری نیز به بار آورد، این موضوعات و همچنین پاسخ سوالاتی همچون برابر بودن «فساد» و «بطلان» در ماهیت موضوعیست که در این پژوهش به آن پرداخته شد. لذا باید به عنوان جمع بندی اعلام نمود که در خصوص ماهیت و آثار، تفاوتی بین بیع فاسد و باطل وجود ندارد.
Machine summary:
با وجود اين ، گاه در قوانين احکامي ديده مي شود که نشانه وجود پاره اي آثار جنبي بر عقد باطل است : براي مثال در بند ٢ ماده ٣٦٢ قانون مدني «ضامن درک» از آثار بيع صحيح قلمداد شده است ، در حالي که خريد و فروش مالي که به ديگران تعلق دارد بيعي است فاسد و در اين بيع است که فروشنده ضامن درک ا ١١٥ مبيع و خريدار ضامن درک ثمن قرار ميگيرد و ملزم به رد مالي ميشود که به عنوان «عوض » دريافت کرده است (کاتوزيان ، ١٣٨٥، ١٢٤).
همچنين نظر به اين که حکم بطلان عقد سرپوش را از فراز کار فاسد بر مي دارد و ظاهر موجود را بر هم ميزند، گاه قانونگذار آثاري بر آن واقعيت بار ميکند که نتيجه اجراي مفاد عقد باطل است .
با وجود اين ، در قوانين تجارتي عقد قابل ابطال ، به همان مفهومي که در قوانين خارجي به چشم مي خورد، پيش بيني شده است : براي مثال ، ماده ١٣١ لاحيه قانوني اصلاح قسمتي از قانون تجارت (شرکت هاي سهامي عام و خاص ) مصوب ٢٤ اسفند ١٣٤٧، در مورد معامله مديران شرکت سهامي با شخصيت حقوقي شرکت ، چنين اعلام ميکند: «در صورتي که معاملات مذکور در ماده ١٢٩ اين قانون بدون اجازه هيأت مديره صورت گرفته باشد، هر گاه مجمع عمومي عادي شرکت آنها را تصويب نکند، آن معاملات قابل ابطال خواهد بود و شرکت ميتواند تا سه سال از تاريخ انعقاد معامله و در صورتي که معامله مخفيانه انجام گرفته باشد تا سه سال از تاريخ کشف آن بطلان معامله را از دادگاه صلاحيت دار درخواست کند.