Abstract:
هنجارگریزی یکی از موثرترین شیوه های برجسته سازی و آشنایی زدایی در شعر است که بسیاری از شاعران از آن بهره برده اند. در شعر معاصر، نیما نقش زیادی در پایه ریزی این شیوه، داشته است و پیروان وی نیز از این روش، بسیار استفاده کرده اند. یکی از شاعرانی که از روش هنجارگریزی برای برجسته سازی شعر خود بهره گرفته است، شفیعی کدکنی (م. سرشک) است.
این پژوهش سعی دارد تا با روش تحقیق توصیفی- تحلیلی در چارچوب مکتب ساخت گرایی و بر مبنای الگوی هنجارگریزی لیچ به بررسی هشت نوع هنجارگریزی (آوایی زمانی، سبکی، گویشی، معنایی، نحوی، نوشتاری، واژگانی) در اشعار محمدرضا شفیعی کدکنی بپردازد. اشعار مورد بررسی در پژوهش حاضر، حاصل گزینش تصادفی از دوازده دفتر شعر شفیعی است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که بسامد وقوع هنجارگریزی معنایی در اشعار شفیعی، بیش از سایر هنجارگریزی هاست. هنجارگریزی زمانی، آوایی، نحوی، واژگانی، سبکی، نوشتاری و گویشی، به ترتیب در جایگاه های بعدی قرار گرفته اند. از این رو می توان شعر شفیعی را شعری دانست که از طریق هنجارگریزی ها برجسته شده است.
Machine summary:
اين پژوهش سعي دارد تا با روش تحقيق توصيفي- تحليلي در چارچوب مکتب ساخت گرايي و بر مبناي الگوي هنجارگريزي ليچ به بررسي هشت نوع هنجارگريزي (آوايي زماني، سبکي، گويشي، معنايي، نحوي، نوشتاري، واژگاني) در اشعار محمدرضا شفيعي کدکني بپردازد.
سجودي (١٣٧٦) به بررسي سبک شناسي شعر سپهري با رويکردي زبان شناختي پرداخته ، وي در قسمت نتيجه گيري خود، بسامد وقوع انواع هنجارگريزي در اشعار سهراب سپهري را به شرح زير گزارش کرده است : هنجارگريزي معنايي (٨٥ درصد)، زماني (٩/٩ درصد)، واژگاني (٣/١ درصد)، آوايي (٠/٣ درصد)، سبکي (٠/٧٤ درصد)، (نحوي ٠/٧٤ درصد)، نوشتاري (صفر درصد) گويشي (صفر درصد).
در زير نمونه هايي از هنجارگريزي آوايي نشان دار در شعر کدکني آورده ايم : - آب گهرم روشني محفل خويشم ٨٦/ شرمندة برق - جز سايۀ خموش غمي ديرپاي نيست ١٢ / پيغام - آنجا که دسته هاي پرستو، سحرگهان ١٣ / پيغام - اي ابر سوگوار سيه پوش ٧٥ / پرسش - در خيمۀ شبگير کوته کرده بود آن مرد؟ ٩١ / از پشت اين ديوار - پيش از تو خضرها و سکندرها ١٤ / موج نوشته هاي دريا همان طور که در نمونه هاي مذکور مشاهده مي کنيد، شفيعي کدکني گاهي تحت ضروريات وزني، از قواعد آوايي هنجار، گريز زده است و صورتي را به کار برده است که از نظر آوايي در زبان هنجار، متداول نيست (گهر، خموش ، سحرگهان ، سيه ، کوته ، سکندر) به جاي (گوهر، خاموش ، سحرگاهان ، سياه ، کوتاه ، اسکندر) .