Abstract:
با آغاز انقلاب مشروطه و تشکیل مجلس شورای ملی، حضور زنان در عرصههای سیاسی- اجتماعی پررنگ شد. آشنایی با برخی از حقوق سیاسی و اجتماعی مربوط به زنان که در آراء و نظریات زنان و مردان روشنفکر و روزنامهنویسان منعکس میشد، بهتدریج این حقوق را به مطالبات زنان تبدیل کرد. این مطالبهگری، با تغییر در ساختار سیاسی کشور و ایجاد رژیم پهلوی همزمان شد. نوشتار حاضر تلاش میکند با روش تاریخی، متکی برتوصیف و تحلیل منابع و نشریات زنان، به این پرسش پاسخ دهد که مطالبات و حقوق سیاسی و اجتماعی زنان ایرانی در روند گذار از قاجار به پهلوی چه بوده است؟ بهنظر میرسد، زنان با تجربههایی که از فعّالیتهای سیاسی و اجتماعی پس از انقلاب مشروطه به دست آورده بودند، طرح تحول شرایط زندگی فردی و اجتماعی زنان ایرانی را مطرح ساختند. آنها دریافتند موانعی که زن ایرانی برای احقاق حقوق خود با آن روبهروست، ریشه در دو عامل دارد، یکی دیدگاه و نگرش مرد سالارانۀ حاکم برجامعه ایران و دیگری بیخبری زنان از جهان و جایگاه فردی و اجتماعی خود در جامعه. از این رو، زنان ایرانی فعّالیتهای خود را حول دو محور، اثبات لیاقتها و تواناییها برای حضور در حیات اجتماعی جامعه و همچنین برخوردارشدن از حقوق یکسان با مردان در خانواده قرار دادند. آنها از طریق ایجاد انجمنها، نهادها و انتشار مجله و روزنامه مخصوص زنان مطالبات خود را مطرح کردند.
Machine summary:
نوشتار حاضر تلاش می کند با روش تاریخی و متکی بر توصیف و تحلیل منابع و نشریات زنان ، به این پرسـش پاسـخ دهـد کـه مطالبات و حقوق سیاسی و اجتماعی زنان ایرانی در روند گذار از قاجار بـه پهلـوی چـه بـوده است ؟ به نظر میرسد زنان ایران با تجربه هایی که از فعالیت های سیاسی و اجتمـاعی پـس از انقلاب مشروطه به دست آورده بودند، طرح تحول شرایط زندگی فـردی و اجتمـاعی خـود را مطرح ساختند.
فعالیت های زنان و مردان آزاد اندیش گرچه نقش و تأثیری قابـل توجـه در تفهـیم لزوم تحصیل و سوادآموزی دختران و تأسیس مدارس دخترانه در ایـران داشـت ، امـا حمایت برخی علما مثل آقا شیخ محمدحسین یـزدی کـه از مجتهـدان طـراز اول آن دوره بود (او همسر خود را به تأسیس مدرسـه ای دخترانـه تشـویق کـرد کـه بـا نـام مدرسۀ عفتیه در سال ١٣٢٨ق .
الف ) سازمان های زنان در اوایل حکومت رضاشاه ، انجمن ها و نشریات زنان که از دوران پیشـین بـاقی مانـده بودند، همچنان به کار خود ادامه دادند و نیز تشکل هایی دیگر توسط فعـالان حقـوق زنان پدید آمد، اما از سال ١٣١٠ به بعد، فشارهای دولت بـر نشـریات و انجمـن هـای زنان به مانند سایر احزاب و گروه ها جدی تر شد (ساناساریان ، همان : ١٠٥).
١. جمعیت نسوان وطن خواه این سازمان که در دوره مشروطه فعالیت خود را درخصوص حقوق زنـان آغـاز کـرده بود، در دوره رضاشاه نیـز بـه فعالیـت خـود ادامـه داد.