Abstract:
رویکرد پژوهشگران نسبت به کتاب راحةالصدور و آیةالسرور نجمالدین سلیمان راوندی عموما انتقادی بوده است و با این استدلال که مطالب آن انتحال مطالب سلجوقنامۀ خواجه ظهیرالدین نیشابوری است، چندان که باید به جنبههای مثبت آن توجه نکردهاند؛ در حالی که راحةالصدور به هیچ وجه انتحال صرف نیست و در پارهای از جنبهها حتی از کتاب سلجوقنامۀ نیشابوری غنیتر است. راوندی به دلایل عقبۀ آموزشی قوی در فقه و لغت فارسی و عربی از تجربهای کاملا متفاوت نسبت به دیگر مورخان زبان فارسی برخوردار بود. همین تجربه متفاوت باعث شده که در بسیاری موارد موضوعاتی همون جغرافیای تاریخی، اوضاع علمی و فقهی، تاریخ ادبیات و... که معمولا از نگاه دیگر مورخان پوشیده مانده است در تاریخنگاری وی بازتاب بیشتری یابد. نگارنده با مطالعۀ انتقادی و تحلیل راحةالصدور به برخی از جنبههای آن با تفصیل بیشتری پرداخته است که میتواند نگاه پژوهشگران حوزههای مختلف علوم انسانی را به این اثر دوباره زنده کند.
The researchers' attitude toward Rahat-us- Sudur wa Ayat - us - Surur by Rawandi has been generally critical and disapproving. They have not paid enough attention to various original features of this book on the assumption of Rawandi's plagiarism of Saljuqname of Zahir - ud - din - Nishapuri. Although most of it is on Saljuqname, it is not a mere copy of that book. Rawandi had a different educational and geographical background, and this criterion has made this work different from other Persian historical works. He has observed various aspects of Iranian life, including the educational system in theology, thoughts, literature, and historical geography. This feature is worthy of respect because most Persian historians have ignored even some of the most precious events besides political history. We have to consider that Rahat-us- Sudur is not only highly rich in historical information but also rich enough from a Literary point of view. Therefore, having a close look at the text based on this new assumption can hint other researchers to revise their ideas about this book. By then, this work will revive again.
Machine summary:
جغرافيايي ترين منابع قرن ششم فارسنامۀ ابن بلخي و جهاننامۀ محمد بن نجيب بکران هستند ً که اولي يک جغرافياي معمولي ، عمومي و بسيار مختصر از جهان است و آگاهي هاي وي عموما مربوط به خراسان و ماوراءالنهر و دومي کتابي در تاريخ و جغرافياي ايالت فارس است .
اهميت جغرافيايي راحة الصدور زماني مهم جلوه مي کند که در نظر داشته باشيم جغرافيايي ترين متون ً تاريخي قرن ششم يعني فارسنامۀ ابن بلخي و عقدالعلي افضل الدين ابوحامد کرماني تقريبا هيچ اطلاعات جغرافيايي اي در مورد شهرهاي عراق در اختيار ما قرار نمي دهند.
۳. اوضاع علمي و فقهي راحة الصدور راوندي يکي از بهترين منابع تاريخي براي پژوهش دربارٔە مدارس، مساجد، محتوا و نحؤە تدريس در اين مدارس و مساجد در قرن ششم هجري است .
ً راوندي در راحة الصدور نام بسياري از کتب -عموما حنفي - که در قرن ششم در مدارس و مساجد همدان، اصفهان، ري و ديگر شهرهاي عراق عجم تدريس و بحث مي شده است را غيرمستقيم و در ذيل مباحث ديگر ذکر کرده است .
همۀ اين ويژگي ها باعث شده است که کتاب راحة الصدور به يکي از غني ترين منابع تاريخي براي پژوهش در تاريخ ادبيات ايران به ويژه قرون پنجم و ششم هجري تبديل شود.
خلاصۀ کلام اينکه راحة الصدور و آية السرور راوندي از منابع ادبي ارزشمند قرن ششم هجري به حساب آمده و توجه به آن در پژوهش هاي مربوط به تاريخ ادبيات و تصحيح ديوان ها، مباحث زبانشناسي و فهلويات نيز ضرورت دارد.