Abstract:
حدیث «ان الله خلق آدم علی صورته»، ازجمله مستندات صوفیه و عرفا است؛ چنانکه بارها مورد استناد مدون اصلی عرفان نظری، یعنی «ابن عربی» قرار گرفته است. او در مهمترین اثر خویش، یعنی «الفتوحات المکیه» تلاش کرده تا این روایت را هماهنگ با نظریه ی وحدت وجود نشان دهد؛ ازاین رو آن را در موضوعات گوناگون مربوط به نظریه ی مزبور مطرح کرده است. ابن عربی قائل است که ضمیر«ها» در «صورته» به خداوند برمی گردد؛ به همین جهت تمام توضیحات وی درباره ی این حدیث، مبتنی بر خلق انسان بر صورت خداوند است. حال آنکه با توجه به شان صدور این حدیث که در منابع کهن و معتبر ثبت و ضبط شده است، نمی توان ضمیر را به خداوند ارجاع داد؛ چنانکه توضیحات دانشمندان بزرگ درباره ی این حدیث، گویای آن است که ضمیر، به خداوند برنمی گردد. افزون بر آنکه مدلول آیات و روایات، تطبیق حدیث مذکور را با نظریه ی وحدت وجود، به چالش می کشد.
The tradition attributed to the prophet that he said: «ان الله خلق ادم علی صورته» (Verily God created Adam in his visage) is one of the bases of Sufis ideology and Ibn Arabi (Abu 'Abdillah Muhammad ibn 'Ali ibn Muhammad ibn `Arabi), the founder of theoretical Sufism (irfan nazari), often refers to it in his works. In his most famous work named: The al - Futuhat al-Makkiyyah, he attempts to show the correlation of this tradition and the doctrine of the unity of being (vahdat al-vojud). So in different themes of the doctrine, he cites that tradition «ان الله خلق ادم علی صورته». He believes that the pronoun» «ها in صورته» «refers to God and so all his description of this tradition is on the base of Adam being created in God's visage and likeness. While according to “Sabab Wurud al-Hadith” mentioned in old authorized literature, the pronoun cannot be referred to God and the coherency of “doctrine of the unity of being” and this tradition is seriously challenged by Quranic thoughts and other traditions.
Machine summary:
٢ـ٢ـ موقعيت حديث در منابع شيعه روايت «ان لله خلق آدم علي صورته » در منابع شيعي نيز ذکر شده است ؛ اما بايد توجه داشت که ائمۀ اطهار (عليهم السلام ) در صدد توضيح اشکالات متني و نيز بيان معناي صحيح آن بوده اند؛ چنانکه علامه سيدمرتضي عسکري ، اين حديث را در شمار روايات مکتب خلفا آورده و آن را ناظر بر عقيده ي تجسيم و تشبيه خداوند دانسته است و در مقابل ، تلاش اهل بيت (ع ) را متوجه تبيين صحيح چنين رواياتي دانسته تا با اصل عدم تشبيه خداوند به خلق سازگار باشد (نکـ : عسکري ، ٣٢)؛ با اين توضيح ، کهن ترين منابع شيعي که حديث مزبور در آنها آمده ، از اين قرار است : ١ـ کليني در الکافي ، حديث را در اين قالب روايت کرده است : «عدة من أصحابنا عن أحمد بن محمد بن خالد عن أبيه عن عبد الله بن بحر عن أبي أيوب الخزاز عن محمد بن مسلم قال سألت أبا جعفر ع عما يروون أن الله خلق آدم علي صورته فقال هي صورة محدثة مخلوقة و اصطفاها الله و اختارها علي سائر الصور المختلفة فأضافها إلي نفسه کما أضاف الکعبة إلي نفسه و الروح إلي نفسه فقال بيتي و نفخت فيه من روحي » (کليني ، ١٣٤/١).
٣ـ ابن عربي حديث «ان لله خلق آدم علي صورته » را براي موضوعات گوناگون مرتبط با انديشه ي وحدت وجود مورد توجه خود قرار داده است و به همين سبب ، برخلاف تمام دانشمندان مسلمان ، ضمير«ها» را درکلمه ي «صورته » راجع به خداوند مي داند؛ حال آنکه ملاحظه ي شأن صدور حديث ، اين امر را برنمي تابد.
(
, 
, 
)
