Abstract:
آینده پژوهی دانشی است فراتمدنی و فرارشته ای که کشف آینده های محتمل و تلاش برای ساخت آینده های مطلوب را سرلوحه اهداف خود دارد. نگاه آینده پژوهی به آینده بسیط نیست و باور به متکثر بودن آینده دارد. انسان در این رویکرد مختار و کنش گرا است تا مجبور و واکنش گرا، بنابراین انسان قادر به ساختن آینده های مبتنی بر امیال و آرزوهای خود است. امروزه از این رشته دانشگاهی تحت عنوان علم و هنر ساخت آینده یاد می شود و کشورهای جهان سعی دارند ابتدا به کسب این دانش تحت عنوان ابزاری راهبردی دست یابند و سپس به بازآفرینی آن متناسب با ارزش ها و هنجارهای اجتماعی خود بپردازند. این مقاله سعی دارد با استعانت از منابع متنوع، با بیانی ساده به مقوله مبانی و مفاهیم آینده پژوهی و آموزه های آن بپردازد.
Machine summary:
بنابراین دانشی است با هستیشناسی، معرفتشناسی، روششناسی و روشهای خاص خود که برخلاف دو نوع قبل، ماهیت آن قابل آموزش دادن و یادگرفتنی است و اهداف گوناگونی دارد که عبارتاند از 1 : برنامهریزی میان و بلندمدت کاهش رخدادهای ناگهانی پیشبینی تحولات آینده شناخت فناوریهای آینده و ایجاد بستر مناسب تعامل با آنها شناخت بازیگران و پیشرانهای عرصه جهانی درک قواعد بازی در عرصه جهانی شناخت مرزهای دانش ایجاد وفاق و بسیج اجتماعی درباره تصمیمهای مربوط به آینده عامل گسترش ارتباطات عامل تمرکز بر آیندههای دور، محتمل و مطلوب ابزاری برای هماهنگی میان پژوهشگران عاملی در راستای ایجاد تعهد نسبت به عملی کردن برنامهها است.
روشهای مورد استفاده در آیندهپژوهی دیدهبانی آینده دلفی تجزیه و تحلیل روندها تجزیه و تحلیل پیشرانها سناریو پردازی چشمانداز سازی نقشه راه پس نگری مدلینگ شبیهسازی ترکیبی از روشهای فوق دیدهبانی آینده (Scanning Horizon) دیدهبانی در معنای عام عبارت است از زیر نظر داشتن یک حیطه خاص با هدف شناسایی چالشها و فرصتهای آتی موجود در آن حیطه.
دیدهبانی خصوصاً به منظور تعیین اولیه حوزههای کلیدی جهت انجام تجزیه و تحلیل عمیق بعدی و تهیه سناریو یا نقشه راه برای آنها بسیار رویکرد مفیدی است.
به عنوان مثال یک نقشه راه مربوط به تکنولوژی معمولاً شامل ارزیابی از مقولات زیر است: پیشرانهای اجتماعی پیشرانهای علوم تکنولوژیها و کاربردهای آنها نقشه راه به گمانهزنی در کشف محصولات مختلف ممکن در آینده کمک میکند و در عین حال بخشهای کلیدی از علوم مختلف که برای ایجاد این محصولات لازم است، را نیز مشخص میکند.