Abstract:
هدف از پژوهش حاضر ارزشیابی برنامه درسی قرآن دوره اول ابتدایی در سطح برنامه کسبشده (اهداف مهارتی شامل روخوانی و روانخوانی قرآن) است که با سنجش میزان تحققپذیری اهداف برنامه، اثربخشی آن در پایههای اول، دوم و سوم ابتدایی تعیین میشود. جامعه آماری شامل دانشآموزان کل کشور است که با توجه به وسعت جامعه آماری، نمونهگیری به صورت خوشهای هدفمند انجام شد و 738 دانشآموز از چهار استان تهران (مرکز و برخوردار)، خراسان رضوی (نیمهبرخوردار)، هرمزگان (کمبرخوردار) و آذربایجان غربی (از مناطق دوزبانه) انتخاب شدند. ابزار پژوهش آزمون عملکردی روخوانی (بخشخوانی) و روانخوانی بود که روایی محتوایی آن طی چند مرحله با استفاده از کارشناسان آموزش قرآن و اجرای پایلوت در گروه نمونه مورد توجه قرار گرفت و اعتبار آنها تأیید شد. یافتهها نشان دادند که میانگین بخشخوانی کلمات در پایه اول 11/87، پایه دوم 12/62 و در پایه سوم 15/03 است. این نتیجه نشان میدهد که برنامه درسی قرآن در هدف بخشخوانی کلمات قرآنی در پایان دوره اول ابتدایی موفقیت نسبی داشته است، اما هدف روانخوانی نتایج خوبی ندارد و میانگین روانخوانی در پایه اول 3/06، پایه دوم 5/15 و در پایه سوم 9/96 است. به بیان دیگر این برنامه نتوانسته است تا پایان دوره اول ابتدایی دانشآموزان را به مهارت روانخوانی برساند. اگر در دوره اول ابتدایی بخشخوانی را روشی برای رساندن دانشآموز به روانخوانی بدانیم و انتظار برود در پایان دوره این هدف محقق شود، با توجه به یافتههای پژوهش، میتوان نتیجه گرفت که برنامه درسی قرآن در کسب مهارت روانخوانی در دوره اول ابتدایی موفق نبوده است.
Among the objectives stated in the primary grades’ curriculum, recitation, and fluency in reading Quran loom large. To assess the extent to which these objectives have been achieved, a composite sample of 738 1st, 2nd, and 3rd graders from four provinces with varying degrees of privilege and linguistic background was selected and tested. The instrument used was a performance test of acceptable validity and reliability. Data analysis shows a relatively acceptable performance with a modest improvement across grades (means of 11.87, 12.62, & 15.03) in recitation. However, the performances scores on fluency are all below ten (3.06, 5.15, & 9.96). In other words, all participants failed the test, indicating the curriculum’s failure in obtaining its objectives.
Machine summary:
اهميت آموزش قرآن در راهکار ٣-١ سند تحول بنيادين (١٣٩٠: ٣٢) نيز به اين شکل مورد توجه قرار گرفته اســت : «توسعه فرهنگ اقامه نماز و اهتمام به برپايي نماز جماعت در مدرسه و تقويت انس با قرآن در دانش آموزان و توســعه فرهنگ و ســواد قرآني با اصلاح برنامه ها و توانمندســازي معلمان در راستاي تقويت مهارت روخواني و روان خواني در دوره ابتدايي ، آشنايي با مفاهيم کليدي قرآن در دوره متوسطه اول و آموزش معارف قرآني در متوسطه دوم براساس منشور توسعه فرهنگ قرآني.
در اين دوره ضمن تهيه و تدوين راهنماي برنامه درسي و تصويب آن از ســوي شوراي عالي آموزش و پرورش ، برنامه مورد اجراي آزمايشي قرار گرفت و ارزشيابي از برنامه درسي قرآن در پژوهشهاي مختلف انجام شد (طاهري، ١٣٧٧؛ سعيديرضواني، ١٣٧٨؛ هومن ، ١٣٧٩؛ طاهري و دانشور، ١٣٨٠؛ شعباني، ١٣٨٢؛ خوش خلق ، ١٣٨٨).
طاهري (١٣٧٧) در ارزشــيابي برنامه درسي آموزش قرآن پايه اول ابتدايي (آزمايشي) نشان داد که دانش آموزان کلاســهاي آزمايشــي در روخواني قرآن (محتوا و روش ارائه شده ) موفقيت نسبي از خود نشــان داده اند، اما در همۀ موارد اين موفقيت کمتر از حد انتظار برنامه بوده اســت .
مهم ترين نتايج اين طرح پژوهشي به قرار زير است : مناسب تر بودن شروع آموزش قرآن از پايه دوم ابتدايي به صورت آزمايشي حذف و اصلاح بخشهايي از محتواي کتاب درسي مانند دروس مربوط به روخواني کلمات متصل به يکديگر تغيير در جهت گيري برنامه استماع نوار از تأکيد بر تکرار به جهت گيري عاطفي - ارزشي طاهري و دانشــور (١٣٨٠) در ارزشيابي از اجراي آزمايشــي برنامۀ درسي آموزش قرآن پايۀ سوم ابتدايي نشان دادند که تحقق هدفها در حوزه مهارتهاي روخواني با مشکلاتي روبه رو بوده است و زيادي و سنگيني حجم محتواي روخواني در اجراي موفقيت آميز برنامه اثر معکوس داشته است .