Abstract:
خشکسالی از فاجعه آمیزترین مخاطرات محیطی منطقه غرب آسیا می باشد که تکرار آن در طول تاریخ، موجب از بین رفتن تمدن های باستانی زیادی شده است. تداوم و شدت خشکسالی های خسارت بار موجب شده که خشکسالی همواره یک موضوع مهم تحقیقاتی در منطقه غرب آسیا باشد. در این پژوهش با استفاده از روش SPEI و داده های شبکه بندی شده دقیق، مناطق بحرانی ناشی از خشکسالی های وسیع و شدید 1 تا 12 ماهه غرب آسیا در دوره بلند مدت 118 ساله 2018-1901 مورد مطالعه قرار داده شده است. نتایج تحلیل فضایی شاخص انباشتی یا ASPEI نشان داد که در بازه های زمانی مختلف، بیشترین منطقه درگیر خشکسالی شدید یا همان کانون های بحرانی خشکسالی منطقه غرب آسیا در یمن، جنوب ایران و غرب عربستان واقع شده اند. مناطق جنوبی و غربی ترکیه، شمال غرب ترکمنستان، غرب پاکستان و افغانستان، غرب عمان و آذربایجان نیز از مناطق کم اهمیت تر وقوع خشکسالی های شدید و وسیع غرب آسیا بوده اند. کمترین فراوانی وقوع خشکسالی شدید منطقه نیز در ارمنستان مشاهده گردید. روند تغییرات زمانی نقاط بحرانی مستخرج از شدت و وسعت خشکسالی های 1 تا 12 ماهه حاکی از روند معنی دار نزولی در کانون های بحرانی خشکسالی های غرب آسیا است و بر این اساس خشکسالی های شدید و وسیع 1 تا 12 ماهه در آینده تداوم یافته و احتمالاً بر شدت آنها افزوده خواهد شد. به عبارت دیگر در آینده شاهد خشکسالی های وسیع تر و شدیدتری در منطقه غرب آسیا خصوصاً در کشورهای یمن، ایران و عربستان و عراق خواهیم بود.
Drought is one of the most catastrophic environmental hazards in West Asia, and severe droughts throughout history have destroyed many ancient civilizations. The persistence and severity of damaging droughts has made drought an important research topic in the West Asian region, which is very important due to the arid climate, the importance of rainfall and water. In this study, using SPEI method and accurate networked data, critical areas caused by extensive and severe droughts of 1 to 12 months in West Asia in the long-term 118 years of 1901 2018 have been studied. The results of spatial analysis of accumulation index or ASPEI showed that in different time periods, the most affected areas of severe drought or the critical drought centers of the West Asian region are located in Yemen, southern Iran and western Saudi Arabia. The southern and western regions of Turkey, northwestern Turkmenistan, western Pakistan and Afghanistan, western Oman and Azerbaijan were also less important areas of severe and widespread droughts in West Asia. The lowest incidence of severe drought was observed in Armenia. The trend of temporal changes in the critical points extracted from the intensity and extent of droughts of 1 to 12 months indicates a significant downward trend in the critical centers of droughts in West Asia, and therefore severe and widespread droughts of 1 to 12 months will continue in the future and possibly Their intensity will increase. In other words, in the future we will see wider and more severe droughts in the West Asian region, especially in Yemen, Iran, Saudi Arabia and Iraq.
Machine summary:
در اين پژوهش با اسـتفاده از روش SPEI و داده هاي شبکه بندي شده دقيق ، مناطق بحراني ناشي از خشکسالي هاي وسيع و شديد ١ تا ١٢ ماهه غرب آسيا در دوره بلند مدت ١١٨ ساله ٢٠١٨-١٩٠١ مورد مطالعه قرار داده شده اسـت .
هدف اين پژوهش ، تحليل بلند مدت تغييرات زماني و مکاني شدت خشکسالي هاي شديد کوتاه مدت بحراني ١ تا ١٢ ماهه منطقه غرب آسيا در دوره آماري ١١٨ ساله (١٩٠١-٢٠١٨) است .
سري زماني شاخص SPEI يک ماهه در غرب عربستان (طول ٤٢ درجه شرقي و عرض ٢٦ درجه شمالي) در دوره ٢٠١٨ – ١٩٠١ (خطوط آبي: ترسالي ها؛ قرمز: خشکسالي ها ؛ مشکي : روند ؛ سبز : ميانگين متحرک ٩ ماهه ) در شکل شماره ٤، سري زماني SPEI يک ماهه در غرب عربستان به عنوان دومين نقطه شديد و بحراني خشکسالي استخراج و روند زماني آن ترسيم و تحليل شده است .
سري زماني شاخص SPEI سه ماهه در يمن (طول ٥٠,٥ درجه شرقي و عرض ١٦,٥ درجه شمالي ) در دوره ٢٠١٨ – ١٩٠١ (a : از ٢٠١٨-١٩٠١ و b از ٢٠١٨- ١٩٤٨) (خطوط آبي: ترسالي ها؛ قرمز: خشکسالي ها ؛ مشکي : روند ؛ سبز : ميانگين متحرک٩ ماهه ) با توجه به شکل شماره ٦ a که نشان مي دهد در آغاز سري زماني ASPEI داراي آمار مفقوده بوده در شکل ٦ b سري از سال ١٩٤٨ به بعد که داده ها صحيح تر بوده ترسيم و تحليل شده است .
همان طور که روند SPEI ١٢ ماهه جنوب ايران به عنوان دومين نقطه شديد و بحراني منطقه غرب آسيا نشان مي دهد، روند زماني تغييرات SPEI منفي و نزولي بوده که مفهوم آن تشديد خشکسالي ها در دوره زماني مورد مطالعه است .