Abstract:
براساس دادههای منتشر شده از سوی سازمانهای مختلف جمعیتشناختی، نرخ باروری در بسیاری از کشورهای جهان و از جمله در ایران در حال کاهش است. این امر میتواند ناشی از دلایل متعددی باشد. با وجود این، دگرگونیهای فرهنگی طی چند دهه اخیر، در میان سایر تغییرات، بیشتر از همه خودنمایی میکنند. رشد فردگرایی و تفکرات اومانیستی، تغییرات باورها و نگرشها، رشد سکولاریسم، دگرگونی در ارزشهای خانوادگی و تحول خواهی در زمره مهمترین تحولات مرتبط با باروری است. هدف از این پژوهش، مطالعه عوامل مؤثر در باروری در حوزههای فردی، خانوادگی و اجتماعی و تبیین الگویی برای خانواده در زمینه باروری با استناد بر شواهد معتبر و با تکیه بر آموزه های دینی است. برایناساس، روش تحقیق در این مطالعه، از نوع کیفی و به صورت فراتحلیلی است. نتایج پژوهش نشان داد که رابطه کاملاً معناداری میان متغیرهای فردگرایی، مدرنیزاسیون، دینداری، سکولاریسم و ارزشهای خانوادگی در خانواده ها و باروری وجود دارد؛ بهاین معنا که هر چه میزان التزام به باورهای دینی خانواده بیشتر، سطوح سکولاریسم و فردگرایی کمتر و هر چه میزان توجه به ارزشهای خانوادگی بیشتر باشد، نرخ باروری در آن خانوادهها بیشتر است. در این میان مدرنیزه شدن و تبعات متأثر از آن بر خانواده و بهویژه زنان سهم زیادی در تغییر نگرشها داشته است. بنابراین مهم ترین اصل، تغییر در نگرش، باور و ارزش و کنش در سه سطح فرد، خانواده و جامعه است. نگرش ها در طول زمان و یک فرایند تحولی شکل میگیرند و سپس به به باورها و ارزشها و نهایتاً به کنش تبدیل میشوند و زمانی که شکل گرفتند تغییر آنها به سادگی امکان پذیر نمی باشد از این رو باید در این زمینه اقدامات مؤثری شکل بگیرد.
according to the data published by various demographic organizations, the fertility rate is decreasing in many countries of the world, including in iran. this can be due to several reasons. despite this, the cultural transformations during the last few decades, among other changes, stand out the most. the growth of individualism and humanistic thoughts, changes in beliefs and attitudes, the growth of secularism, transformation in family values, and reformation are among the most important developments related to fertility. the purpose of this research is to study the effective factors in fertility in the individual, family and social spheres and to explain a model for the family in the field of fertility based on reliable evidence and relying on religious teachings. therefore, the research method in this study is qualitative and analytical. the research results showed that there is a significant relationship between the variables of individualism, modernization, religiosity, secularism and family values in families and fertility; in this sense, the higher the level of commitment to the religious beliefs of the family, the lower the levels of secularism and individualism, and the higher the level of attention to family values, the higher the fertility rate in those families. in the meantime, modernization and its consequences on the family and especially on women have contributed greatly to changing attitudes. therefore, the most important principle is the change in attitude, belief, value and action at the three levels of the individual, family and society. attitudes are formed over time and a transformational process, and then they become beliefs and values and finally actions, and once they are formed, it is simply not possible to change them, therefore, effective measures must be formed in this field.
Machine summary:
مروري بر پيشينه مطالعات مربوط به مسئله باروري در ايران نشان ميدهد پژوهش هاي متعدد و متنوعي در اين زمينه نوشته شده است ؛ در مقاله (عباسي شوازي و عسگري ندوشن ، ١٣٨٤) با استفاده از چارچوب نهادي تحليل باروري، تأثير ابعاد و تغييرات خانواده بر نگرش ها و رفتارهاي باروري را با ارائه مطالعه موردي موردبررسي قرار داده است .
از اين رو ميتوان گفت افزايش چشمگير مشارکت زنان در عرصه هاي اقتصادي و اجتماعي به عنوان يکي از عوامل مهم و اثرگذار در رشد اقتصادي و در مقابل کاهش نرخ باروري بوده است (فطرس ، نجمي و معمارزاده ، ١٣٩٦).
از دلايل ديگر زنان شاغل براي عدم تمايل به فرزندآوري، نداشتن فرصت کافي براي تربيت و رسيدگي به امور فرزندان است (فرهاديان ، ١٣٩٩) در اين راستا زماني که خانواده با چالش هايي که در آن بستر مشکلات مالي و مسکن وجود دارد، مواجه ميشود و تعداد زياد اعضاي خانواده و بالا بودن هزينه هاي فرزندآوري، مخاطره آميز است ، به طور مسلم استراتژي تک فرزندي انتخاب ميشود (جهانگيري، احمدي، طبيعي و ملتفت ، ١٣٩٣).
٢-٦-٢- نگرش منفي خانواده نسبت به داشتن فرزند مفهوم ارزش فرزندان به دليل متأثرشدن از تغييرات جامعه و زمينه هاي اجتماعي – فرهنگي، در حال تغيير بوده و پيامدهاي متنوع و گسترده اي به همراه داشته و بدين ترتيب تعيين کنندة مستقيم انگيزة والدين براي داشتن تعداد خاص فرزند است (هاشمي نيا، رجبي و ياراحمدي، ١٣٩٦).
در مطالعه ديگر که با موضوع تعيين مهم ترين عوامل تأثيرگذار بر الگوي باروري خانواده هاي تک فرزند و بدون فرزند در شهرکرد انجام شد دريافتند که کاهش ميزان باروري، اثر متقابل شاخص توسعه اقتصادي و اقدامات دولتي است (مباشري، عليدوستي، حيدري شورجاني، خسروي، خلفيان و جليليان ، ١٣٩٢).