Abstract:
سنگ نگارهها یا نقوش صخرهای یکی از نخستین هنرهای بشری برای تجلی عواطف و دیدههای خود از محیط پیرامونش بوده است. در ایران، شواهد هنر صخرهای را میتوان در اغلب مناطق کوهستانی که به نحوی زندگی کوچ نشینی یا رمه داری در آن جریان دارد مشاهده نمود. مجموعه سنگ نگارههای باستانی کال سیر، سیر خردو و مهدوا در منطقه شمال شرق ایران، در شهرستان طرقبه شاندیز واقع شدهاند. در این منطقه تعداد کثیری از سنگ نگارهها با موضوعات متنوع وجود دارد که بررسی این آثار با توجه به قدمتشان میتواند جنبههای تاریکی زندگی ساکنان این حوزه را نمایان سازد. در این پژوهش مطالعه نقوش صخرهای «مجموعه طرقبه شاندیز» با هدف شناسایی و پرداختن به علل و چرایی رسم نقوش صخرهای صورت گرفته است و هدف اصلی تحلیل معانی نقش مایهها، بازسازی اقتصاد معیشتی و زیست محیط این منطقه بر اساس سنگ نگارههای نویافته در منطقه است. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی و گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانهای و بررسی میدانی انجام شده است. نتایج این پژوهش با توجه به تکنیک ساخت و تحلیل نقوش حاکی از آن است که این سنگ نگارهها متعلق به هزاره سوم پیش از میلاد است و در سه گروه انسانی، حیوانی و نمادین قابل طبقه بندی هستند. این نقوش، برخاسته از عقاید و محیط زیستی که در آن ساکن بودهاند شکل گرفتهاند و اقوام خالق این نقوش دامداران کوچ رو بودهاند و این نقوش بازتابی از معیشت آنها بوده است.
In archaeology rock art is human-made markings placed on natural surfaces, typically vertical stone surfaces. A high proportion of surviving historic and prehistoric rock art is found in caves or partly enclosed rock shelters; this type also may be called cave art or parietal art. A global phenomenon, rock art is found in many culturally diverse regions of the world. In Iran, evidence of rock art can be seen in most mountainous areas where nomadic or herding life takes place. The collection of ancient lithographs of Kalsir, Sir Khordoo and Mohadava are located in the northeastern region of Iran, in the city of Torqabeh Shandiz. In this area, there are a large number of petroglyphs with various subjects, and the study of these works, considering their antiquity, can reveal the dark aspects of the life of the inhabitants of this area. Since these motifs are related to livelihood, studying these motifs can reconstruct aspects of the life of the primitive inhabitants of this region. This field has a valuable rock art that has been related to each other due to the similarity of the designs. In this study, the study of rock motifs of "Shandiz Torqabeh Collection" has been done with the aim of identifying and addressing the causes and reasons for drawing rock motifs and the content analysis and matching method has been used. The data of this research have been collected from the field survey method and library studies. The results of this study indicate that the motifs are in three groups: human, animal and symbolic.
Machine summary:
بررسی و تحلیل نقوش سنگنگارههای مجموعه باستانی کالسیر، سیرخردو و مهدوا؛ شهرستان طرقبه شاندیز در شمال شرق ایران مهدی دهمرده پهلوان 1 حسن باصفا 2 بهاره مقدم 3 علی کریمیکیا 4 تاریخ دریافت: 06/10/1400 تاریخ پذیرش: 11/05/1401 مشاهده مقاله منتشر شده: دوره 16، شماره 4 http://www.
در این پژوهش سعی شده است به پرسشهای پیش رو پاسخ داده شود: نقوش ایجادشده بر روی سنگنگارههای طرقبه شاندیز با کدام سنگنگارههای ایران قابل مقایسه است و تکنیک ساخت سنگنگارههای طرقبه شاندیز به چه صورت بوده است؟ مطالعه "مجموعه سنگنگارههای طرقبه شاندیز" با هدف معرفی و بررسی نقوش سنگنگارهها، مطابقت نقوش با شرایط اقلیمی و زیستمحیطی منطقه و بررسی تطبیقی و مشابهت نقوش با دیگر نقاط، انجام شده است.
پرسشهای پژوهش در این پژوهش سعی شده است به پرسشهای پیش رو پاسخ داده شود: نقوش ایجادشده بر روی سنگنگارههای طرقبه شاندیز با کدام سنگنگارههای ایران قابل مقایسه است؟ تکنیک ساخت سنگنگارههای طرقبه شاندیز به چه صورت بوده است؟ پیشینه پژوهش در بررسيهاي باستانشناختي سالهاي اخير در شمال شرق ایران، نقوش صخرهاي زيادي، ازجمله سنگنگاره جربت در بجنورد، سنگنگاره گوهردشت در گناباد، سنگنگارههاي باغ دهنه در كاشمر و سنگنگاره خنجري در بردسكن شناسايي و ثبت شده است؛ در سال 1330، سنگنگارههای کالجنگال توسط رضایی و کیا (1330: 15) شناسایی و کتیبههای اشکانی آن قرائت شد.