Abstract:
یکی از مهمترین آموزهها و تفکرات دینی که تاثیر بسزایی در هدایت انسانها به سوی کمال دارد، شعور، علم و ادراک داشتن یا همان هوشمندی همۀ موجودات نظام طبیعت است. هدف از تحقیق حاضر، شناخت هوشمندی نظام طبیعت از دیدگاه علامه طباطبایی میباشد. در حقیقت مساله شعور، علم و ادراک یا همان هوشمندی نظام طبیعت از جمله مسائلی است که ذهن انسان را درگیر خود کرده و محرک انسان به سوی کمال حقیقی است. آیات قرآنی فراوانی وجود دارد که با کمی تامل در محتوای آنها این مساله به دست می آید که سراسر نظام طبیعت هوشمند بوده و مصایق این هوشمندی عبارت از تسبیح و حمد، شهادت و گواهی، خشوع و تقدیس، قنوت، سجده و حشر موجوادت نظام طبیعت میباشد. تحقیق حاضر با بهرهگیری از روش توصیفی– تحلیلی به بررسی دیدگاه علامه طباطبایی به این نتیجه دست یافته است که این مفسر بزرگ با ادله نقلی و عقلی در اصل هوشمندی نظام طبیعت تصریح دارند و معتقدند همه موجودات تسبیح گوی حقیقی و قالی خدای سبحان هستند و هر موجودی به همان مقدار که از وجود بهره برده است، حظّی از شعور، علم و ادراک نیز دارد.
Machine summary:
تحقيق حاضر با بهره گيري از روش توصيفي– تحليلي به بررسي ديدگاه علامه طباطبايي به اين نتيجه دست يافته است که اين مفسر بزرگ با ادله نقلي و عقلي در اصل هوشمندي نظام طبيعت تصريح دارند و معتقدند همه موجودات تسبيح گوي حقيقي و قالي خداي سبحان هستند و هر موجودي به همان مقدار که از وجود بهره برده است ، حظّي از شعور، علم و ادراک نيز دارد.
(طباطبايي، ١٣٧٤، ج ١٧: ٣٨١-٣٨٢) در واقع مراد علامه طباطبايي اين است که شهادت دادن جماد، نبات و حيوانات در روز قيامت زماني مسير است که آنان در دنيا و عالم طبيعت داراي ادراک، علم و هوشي نظير هوش انساني اما با رتبه پايين تري باشند؛ زيرا در غيراين صورت شهادت آنان در قيامت از نظر عقلي صحيح نبوده و نوعي اجبار از سوي خداوند تلقي ميشود.
به عقيده علامه طباطبايي بر اساس اين آيه ، اعضاي بدن انسان در دنيا از نوعي درک، هوشمندي، علم و بينايي برخوردارند و اگر اين طور نباشد و خدا در روز قيامت چنين شعور و منطقي به اعضاي عطا کند و در آن روز به اعمال زشتي که صاحبانشان انجام داده اند، عالم شوند و يا در آن روز خداوند زبان و صوتي براي اعضا قرار دهد تا بتوانند شهادت دهند، هر چند که شعور و فهم نداشته باشند، چنين چيزي اگرچه براي خداوند انجامش ممکن است اما ديگر اطلاق شهادت بر آن صحيح نيست و در قيامت به وسيلۀ چنين شهادتي، حجت بر بندة خدا تمام نميشود.