Abstract:
کتاب انسانخداگونه؛ تاریخ مختصر آینده اثر یووال نوحهراری را میتوان محصول نهایی پروژة این نویسنده دانست. هراری در این کتاب درپی پاسخ دادن به این پرسش است که: "آینده برای انسان چه دربر دارد؟". با توجه به نظریة تاریخنگارانهای که در کتاب قبلی خود (انسانخردمند؛ تاریخ مختصر بشر) اتخاذ کرده بود، هراری در این کتاب نیز مباحث را بر اساس نظریة تکاملگرایی پیش میبَرَد با این تفاوت که امکانها و فرصتهایی که تکامل مصنوعی یا دخالت انسان در روند تکامل خود پدید آورده است بیشترین سهم را در شکلدهی به ایدههای آیندهنگرانة او به خود اختصاص میدهد این مقاله در پی آن است که با رویکردی انتقادی و با تمرکز بر دو مفهوم جبرگرایی و تمامیتخواهی، نسبتِ میان آیندهای که هراری ترسیم میکند با ضرورتهایی که نظام سرمایهداری برای ادامه حیات خود با آن مواجه است را تبیین کند. ایدة اصلی مقاله آن است که پروژة هراری نوعی اتوپیای تمامیتخواهانة سرمایهداری را زمینهسازی میکند.
The book “Homo Deus” can be considered the final product of the Harary project. In this book, he seeks to answer the question, “What does the future hold for mankind?”. According to the historiographical theory that Harary had adopted in his previous work “Homo Sapines”, he pursues arguments in his new work “Homo Deus”, based on the theory of evolutionism, with the difference that the possibilities and opportunities that artificial evolution or human intervention in the process of evolution may have the largest share in shaping his futuristic ideas. This article seeks to explain the relationship between the necessities that the capitalist system faces in order to survive, with a critical approach and focusing on the two concepts of “Determinism” and “Totalitarianism”. The main idea of this article is that the Harary project lays the groundwork for a kind of totalitarian utopia of capitalism. Criticism of this issue has become necessary due to the political implications of the Harary project.
Machine summary:
پژوهشنامۀ انتقادی متون و برنامههای علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ماهنامة علمي (مقالة علمی ـ پژوهشي)، سال 22، شمارة 7، مهر 1401، 85 - 106 آخرین اتوپیای سرمایهداری؛ نقدی بر کتاب انسان خداگونه؛ تاریخ مختصر آینده ابوالحسن فیاضانوش 1 چكيده کتاب انسان خداگونه؛ تاریخ مختصر آینده، اثر یووال نوح هراری، را میتوان محصول نهایی پروژة این نویسنده دانست.
باتوجهبه نظریة تاریخنگارانهای که در کتاب قبلی خود (انسان خردمند؛ تاریخ مختصر بشر) اتخاذ کرده بود، هراری در این کتاب نیز مباحث را براساس نظریة تکاملگرایی پیش میبرد، با این تفاوت که امکانها و فرصتهایی که تکامل مصنوعی یا دخالت انسان در روند تکامل خود پدید آورده است بیشترین سهم را در شکلدهی به ایدههای آیندهنگرانة او بهخود اختصاص میدهد.
بهعبارتدیگر، جبرگرایی علمی مبنا و پیشران بنیادی در پژوهشهای هراری است و ازآنجاکه هراری در بیان و اعلان این مبنا در مواضع عدیدهای از آثارش صراحت دارد، رصد و ارزیابی آن برای ناقد آثار او چندان دشوار نیست، اما تعبیر تمامیتخواهی (totalitaranism) را بهمعنای رویکردی که «میخواهد فراگیر باشد و همۀ جنبههای زندگی را در زیر ممیزی یا اختیار خویش قرار دهد» (توتالیتاریسم 1358: 9)، میتوان برای پرتوافکنی بر دلالتهای سیاسی و اجتماعی مفهوم انسان خداگونه مورداستفاده قرار داد.
کتاب انسان خداگونه بهلحاظ مبنای پژوهشی بر رویکردی استوار است که میتوان آن را «علمزدگی» (scientism) نامید، با این توضیح که هراری برای پردازش آیندهای که از تاریخ بشر سراغ دارد، بیش از هرچیز بر دو رشتۀ علمی علوم زیستی و فناوری اطلاعات (IT) تأکید میکند.