Abstract:
وقف به عنوان سنت حسنه و اقدام خیرخواهانه انسانی از موضوعات شاخص و مهم اجتماعی بوده که در تمامی جوامع و ادیان و به ویژه دین اسلام دارای جایگاه و پایگاه برجسته ای می باشد و براساس اصل تعاون و حس نوع دوستی انسان ها ابتنا یافته و هدف اصلی آن تأمین نیازمندی های عمومی، کمک به خدمات اجتماعی و ایجاد رفاه و امنیت همگانی و گسترش فضایل اخلاقی می باشد. از نظر اجتماعی وقف عامل توزیع عدالت اجتماعی، وفاق و انسجام اجتماعی بوده و به لحاظ اقتصادی موید توزیع ثروت همگانی می باشد. از منظر فرهنگی باعث ترویج روحیه تعاون و برابری گردیده و در پرورش سرمایه انسانی به عنوان موتور محرک توسعه دخیل است. هم چنین در تولید علم با توجه به واگذاری موقوفه ها برای امور آموزشی، پژوهشی نیز موثر می باشد. در این مقاله که با طرح پرسش بنیادین چگونگی کارکرد وقف در گسترش توسعه و عدالت اجتماعی با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی نگاشته شده است، چنین استنتاج گردیده است که وقف در حیات اجتماعی انسان ها نقش ویژه ای داشته و به عنوان یکی از مهم ترین کارکردهای حیات بخش اجتماعی در ترویج حسنات اخلاقی و ایجاد جامعه ای مبتنی بر عدالت می تواند موثر و مفید باشد.
Machine summary:
پژوهش حاضر که با روش توصیفی - تحلیلی انجام شده در پی پاسخ به این پرسش است : اثرات اجتماعی وفرهنگی وقف برای رسیدن به سطح مناسبی از توسعه وعدالت اجتماعی در جامعه چگونه است ؟ نتیجه پژوهش نشان داد که وقف با توجه به سابقه درخشانش ، آثار و پیامدهای مثبتی که در ادوار گوناگون ملل اسلامی داشته و با توجه به ظرفیت وسیع آن در شمول مباحث کاربردی اجتماعی و فرهنگی که دارد، می تواند در توسعه و عدالت اجتماعی نقش آفرینی کند، ولی نهاد وقف امروزه از دید کارآمدی، با چالش هایی روبروست .
آنچه به نظر می رسد این است که ائمه اطهار به عنوان الگوها و نمونه های عینی تحقق اسلام ، با تأسی به پیامبر اکرم (ص ) اهتمام زیادی در گسترش فرهنگ وقف در جامعه داشته اند و در خور توان مالی خود بنابر مصلحتهایی که تشخیص می دادند اقدام به وقف اموال خود می نمودند.
زیرا هرچند انسان ها با انگیزه های گوناگون وقف می کنند، اما آن چه در این میان بیشتر ارزش دارد و قرآن آن را ترویج می کند، فرهنگ سازی برای انجام کارهای عام المنفعه و نهادینه کردن روحیه همدلی و همکاری و تشویق به تعاون و کمک به دیگران است مردم در سراسر زندگی خود طالب زندگی با ٦˽ احترام و تشویق جویای موقعیت اجتماعی هستند و از اشاعه عمل و نشان دادن کار خوب آنان شاد می شوند و برای انجام عمل نیک دیگر انگیزه می گیرند(جمشیدی، ١٣٨٥، ص ٢٥).