Abstract:
بلایا رویدادهای غیرقابل پیشبینی، ناگهانی، در مقیاس بزرگ و فاجعهباری هستند که لازم است جوامع برای مقابله با آنها آماده شوند. پژوهش حاضر با هدف بازنمایی فرایند تابآوری در میان زلزلهزدگان دینمدار سرپل ذهاب انجام شده است. رویکرد پژوهش «کیفی» و روش پژوهش از نوع «دادهبنیاد» است. بدینمنظور 27 تن از زلزلهزدگان سرپل ذهاب به روش «نمونهگیری نظری و با استفاده از مصاحبه عمیق تحت مطالعه قرار گرفتند. دادهها پس از جمعآوری، ثبت و رمزگذاری، در قالب مقولههای اصلی دستهبندی شدند و از طریق فنون رمزگذاری اشتراوس و کوربین، رمزگذاری باز، رمزگذاری محوری و رمزگذاری گزینشی تحلیل شدند. براساس نتایج بهدستآمده، ایمان به خدا و روز قیامت مقوله هستهای در نظر گرفته شد. شرایط علّی عبارت بود از: توکل به خدا، اعتقاد به قضا و قدر الهی و اجرای عدالت. اتحاد و انسجام بهمنزله شرایط زمینهای و انجام فعالیتهای مذهبی بهمثابه شرایط واسطهای انتخاب شد. راهبردهای زلزلهزدگان برای مقابله با زلزله و تبعات آن عبارت بود از: نوعدوستی و الگوگیری. در نهایت، پذیرش و نگاه به زندگی بهمثابه وسیله و نه هدف پیامد این الگو معرفی شد. این مطالعه تصویری روشن از فرایندها، پاسخها و بهبودی بعد از بلایا ارائه میدهد. یافتههای این پژوهش میتواند به ایجاد پاسخهای موثر و سریع در بازماندگان بلایا کمک کند.
Disasters are unpredictable, sudden, large-scale and catastrophic events that societies need to prepare to deal with. The current study was conducted with the aim of investigating the resilience process of religious victims of earthquake in Sarepol-e Zahab. The research approach is "qualitative" and the research method is "grounded". For this purpose, 27 of Sarepol-e Zahab earthquake victims were studied by "theoretical sampling" and using in-depth interviews. After being collected, recorded and coded, the data were classified into main categories and were analyzed using Strauss and Corbin, open, axial and selective coding. Based on the obtained results, belief in God and the Day of Judgment was considered a core category. The causal conditions included: trust in God, belief in divine decree, and the execution of justice. Unity and solidarity were chosen as background conditions and performing religious activities was selected as mediating conditions. The strategies of the earthquake victims in dealing with the earthquake and its consequences included altruism and modeling. In the end, accepting and looking at life as a means and not as a goal was introduced as the result of this model. This study provides a clear picture of the processes, responses and recovery after disasters. The findings of this research can help to create effective and quick responses in disaster survivors.
Machine summary:
براساس پژوهشهاي متعدد، افرادي که تابآوري بالايي دارند از سلامت روانی بيشتري برخوردارند (جمشيدي عيني و رضوي، 1396؛ صدري دميرچي و همکاران، 1395؛ خوسلا، 2018)؛ در برابر بلايا آسيب کمتري ميبينند (حسيني و همكاران، 1395؛ حسينپور، 1396)؛ کمتر دچار PTSD (اضطراب پس از حادثه) ميشوند (خوسلا، 2018؛ هارنر، 2017)؛ کمتر دچار استرس و فرسودگي شغلي ميشوند (سردارزاده و همكاران، 1395)؛ از کيفيت زندگي بهتري برخوردارند (زو و اویو، 2014)؛ کمتر به بيماريهاي قلبي ـ عروقي دچار ميشوند (آرويدسون و همكاران، 2006؛ کردستاني و قمري، 1396)؛ نسبت به بيماريها نگرش مثبتي دارند (اندرسون و فانل، 2005؛ باغي و همکاران، 1396)؛ مسئوليتپذيري و تعاملهاي اجتماعي بهتري نشان ميدهند (مانيانا، 2006؛ گراهام، 2018)؛ از زندگي خود راضيترند (خوسلا، 2018؛ کرمي و همكاران، 1395؛ حسيني بهشتيان، 1395)؛ انسجام اجتماعي داشته، در فعاليتهاي اجتماعي مشارکت دارند (کاکو و ماينر، 2019)؛ مثبتنگرند و به معنويت اهميت ميدهند (آلمازان و همکاران، 2018)؛ از عزت نفس، توانايي شناختي و مهارتهاي اجتماعي برخوردارند (هارنر، 2017)؛ و در نهايت، توانايي بهتري براي مقابله با مشکلات و بيماريها از خود نشان ميدهند (جنگي اقدم و سرداري، 1398؛ ادکولا، 2018).
بنابراين، فرايند تابآوري در ميان زلزلهزدگان دينمدار در سرپل ذهاب، ضمن بررسي دقيقتر تابآوري و شناسايي عوامل مذهبي / معنوي اثرگذار بر آن، در بافتي که مردمان آن زلزله را تجربه کرده و توانستهاند با ناملايمات و شرايط نامساعد بعد از آن کنار بيايند، تبيين بهتري براي نقش معنويت در تابآوري در برابر بلايا فراهم ميآورد و به افراد کمک ميکند بهتر و راحتتر با بحران و بلا کنار بيايند.
مقولهها و زيرمقولههاي استخراجشده در پژوهش حاضر، شاخصهاي باور به خدا و روز قيامت بهعنوان يکي از مؤلفههاي اصلي تابآوري در برابر زلزله را که مبتني بر فرهنگ ايراني ـ اسلامي است، مشخص کرده که از آن جمله ميتوان به اتحاد و انسجام قوي، صله رحم و الگوگيري از قرآن و پيامبران اشاره کرد.