Abstract:
کولاک، اشکال شدید طوفانهای برفی است که در عرضهای میانی و بالا از نیمکره شمالی در فصل زمستان رخ میدهد. فاجعه ویرانگر کولاک برف 14 تا 20 بهمن سال 1350 (3 تا 9 فوریه 1972)، با بیش از 4000 کشته در ایران به عنوان سهمگینترین بوران دنیا یکی از آن موارد است. در این بررسی، جنبههای مقیاس همدید جو در زمان رخداد این پدیده با بهرهگیری از دادههای بازتحلیل شده پایگاه NCEP/NCAR و ECMWF بررسی شده است. متغیرهای مورد استفاده شامل ارتفاع ژئوپتانسیل، فشار تراز دریا، دمای هوا، نم ویژه، نم نسبی و مولفههای مداری و نصفالنهاری باد میباشند. مازاد برآن، پارامترهای شاخص امگا، تاوایی نسبی و شاخص مداری رودباد، جهت تبیین عملکرد سامانه جو محاسبه شدهاند. یافتهها بیانگر حاکمیت سامانههای جوی بلاکینک از نوع رکس در دو فاز جداگانه از 3 تا 6 فوریه و از 7 تا 9 فوریه بوده است. نقش تاوه قطبی در تزریق هوای سرد به عرضهای پایینتر و کاهش محسوس دما پیش از رخداد طوفان برف و کولاک در به اشباع رساندن اتمسفر و تامین رطوبت مورد نیاز بارش برف کاملا مشهود است. شاخص مداری رودباد بیانگر حرکت معنیدار هسته رودباد جنب حارهای در زمان رخداد این پدیده فرین جوی میباشد.
Blizzards are severe forms of snowstorms that occur in the middle and upper latitudes of the northern hemisphere in winter season. The devastating disaster of a snowstorm with dangerous blizzard conditions on February 3 to 9, 1972, with more than 4,000 dead in Iran, is one of the most destructive snowstorms in the world. In this study, aspects of the synoptic scale at the time of occurrence of this phenomenon have been investigated using the reanalysis data of NCEP/NCAR and ECMWF databases. The variables used include geopotential height, sea level pressure, air temperature, specific humidity, relative humidity and zonal and meridional velocity of wind. In addition, the parameters of omega, relative vorticity, and zonal jet index have been calculated to explain the performance of the atmospheric system. The results indicate the dominance of atmospheric block (Rex) system in two separate phases from 3 to 6 February and from 7 to 9 February. The role of the artic polar vortex in injecting cold air into low latitudes and a noticeable decrease in temperature before a snowstorm and blizzard in saturating the atmosphere and providing the moisture needed for snowfall is quite evident. The zonal index of Jetstream showed the significant jump of the core of subtropical jet stream at the time of the occurrence of this extreme phenomenon.The zonal index of Jetstream showed the significant jump of the core of subtropical jet stream at the time of the occurrence of this extreme phenomenon.The zonal index of Jetstream showed the significant jump of the core of subtropical jet stream at the time of the occurrence of this extreme phenomenon.
Machine summary:
همچنين نقش واداشت هاي منطقه اي، در شکل گيري الگوي مکاني مخاطره برف سنگين بهمن ١٣٩٢ در جلگه گيلان توسط غفاريان و همکاران (١٣٩٥) مورد بررسي قرار گرفته است .
بررسي اثر بلاکينگ ها بر رخداد برف هاي سنگين و مداوم ايران توسط درگاهيان و عليجاني (١٣٩٢) نشان داده است که از بين الگوهاي مؤثر بر بارش برف ، تنها الگوي بلاکينگ اُمگا با تراف سمت راست منجر به بارش برف مداوم و سـنگين در ايران شـده و ريزش هواي سرد از عرض هاي بالا سبب تقويت اين سامانه ها گرديده است .
از نمونه مطالعات بين المللي، ليو و همکاران (٢٠٢١) شرايط ترموديناميکي و ديناميکي يک رويداد منطقه اي بارش برف سنگين بر روي فلات تبت را با استفاده از داده هاي باز تحليل شده بررسي نموده اند.
بر اساس گزارش هاي تاريخي، يکي از گسترده ترين و 1 Cui & Qiao 2 Singh 3 Purslow سـنگين ترين رويدادهاي برف همراه با کولاک در بهمن ١٣٥٠ در گسـتره ايران رخ داده اسـت که اين پژوهش در پي شناخت و معرفي مکانيسم هواشناختي اين رويداد ميباشد.
نقشه ترکيبي عمق برف و ميانگين دماي هوا در دوره رخداد کولاک بهمن ١٣٥٠ (مصــادف با ١ تا ١٠ فوريه ١٩٧٢) بر اســاس داده هاي باز تحليل شــده NCEP/NCAR مطابق با شــکل (١- چپ ) بازسازي شده است .