Abstract:
کارایی اقتصادیمحیط زیستی به عنوان کارایی استفاده از منابع محیطزیستی برای تامین نیازهای بشر تعریف گردیدهاست. این مفهوم میتواند معیار مناسبی برای ارزیابی پایداری تولید محصولات و کارایی اقتصادی آن به شمار آید. باتوجهبه اینکه تولید محصولات کشاورزی با ایجاد اثرات محیط زیستی همراه است و در مقیاس جهانی بیشترین میزان مصرف آب برای تولید محصولات کشاورزی استفاده میشود، بنابراین در این مطالعه بهمنظور بررسی اثرات محیطزیستی تولید گندم، از شاخص ردپایآب استفاده شد. برای این منظور ابتدا ردپای آب گندم در استانهای کشور طی دوره 1399-1379 محاسبه و سپس کارایی اقتصادی- محیطزیستی تولید گندم برآورد شد. نتایج محاسیه ردپای آب نشان داد که استانهای گیلان، خراسان جنوبی، سمنان و سیستان و بلوچستان، متوسط کل ردپای آب بیشتری در تولید گندم دارند. همچنین میانگین ردپایآب آبی، سبز و خاکستری در کشور در طی دوره مورد مطالعه برابر با 7/2625، 1/428 و 1/594 مترمکعب بر تن بدست آمد. نتایج حاصل از برآورد کارایی اقتصادی محیط زیستی نیز نشان داد که در بین متغیرهای مورد بررسی، نهادهترکیبی و ردپایآب سبز بیشترین تأثیر مثبت را بر بهبود ارزش تولیدمحصول گندم دارند. نتایج همچنین بیانگر این است که استانهای آذربایجانشرقی، خراسانشمالی و خراسانرضوی کمترین میانگین کارایی و استانهای گیلان، سیستانوبلوچستان، مازندران و ایلام بهترتیب بیشترین کارایی اقتصادی محیط زیستی تولید گندم را بهخود اختصاص دادهاند. میانگین کل کارایی اقتصادی-محیطزیستی تولید گندم 84/0برآورد شد. همچنین نتایج برآورد مدل ناکارایی نشان داد که کارایی اقتصادی-محیط زیستی تولید محصول برای مناطقی با تولید ناخالص داخلی سرانه و میزان بارندگی بالاتر، بیشتر است.
Economic Ecological Efficiency is defined as the efficiency of using environmental resources to meet human needs. This concept can be considered as a suitable criterion for evaluating the sustainability of production and its economic efficiency. Due to the fact that the production of agricultural products is associated with environmental effects and the highest amount of water consumption is used to produce agricultural products on a global scale, so in this study, in order to investigate the environmental effects of wheat production, water index was used. For this purpose, first the traces of wheat water in the provinces of the country during the period 2000-2011 were calculated and then the economic-ecological efficiency of wheat production was estimated. The results of water footprint calculation showed that the provinces of Gilan, South Khorasan, Semnan and Sistan and Baluchestan have the average total of more water footprint in wheat production. Also, the average water, green and gray water footprint in the country during the study period was equal to 2625.7, 428.1 and 594.1 cubic meters per ton. The results of estimating the economic-environmental efficiency also showed that among the studied variables, compositional input and green water footprint have the most positive effect on improving the production value of wheat. The results also show that the provinces of East Azerbaijan, North Khorasan and Khorasan Razavi have the lowest average efficiency and the provinces of Gilan, Sistan and Baluchestan, Mazandaran and Ilam have the highest economic-ecological efficiency of wheat production, respectively. The average total economic-ecological efficiency of wheat production was estimated to be 0.84. Also, the results of estimating the inefficiency model showed that the economic-ecological efficiency of crop production is higher for areas with per capita GDP and higher rainfall
Machine summary:
برای این منظور در آغاز ردپای آب گندم در استان های کشور طی دوره ١٣٩٩-١٣٧٩ محاسبه و آنگاه کارایی اقتصادی- محیط زیستی تولید گندم برآورد شد.
نتایج همچنین بیانگر این است که استان های آذربایجان شرقی، خراسان شمالی و خراسان رضوی کمترین میانگین کارایی و استان های گیلان ، سیستان وبلوچستان ، مازندران و ایلام به ترتیب بیشترین کارایی اقتصادی-محیط زیستی تولید گندم را به خود اختصاص داده اند.
جدول (٢) نتایج برآورد کارایی اقتصادی-محیط زیستی تولید گندم با مدل کارایی متغیر در طول زمان Table (2) The results of estimating the economic-environmental efficiency of wheat production with variable efficiency model over time (به تصویر صفحه رجوع شود) *و **و *** به ترتیب معنیداری در سطح ١٠، ٥ و ١ درصد را نشان میدهد.
جدول (٣) کارایی اقتصادی-محیط زیستی گندم طی دوره ١٣٩٩-١٣٨٥ Table (3) The economic-environmental efficiency of wheat during the period 1385-1399 (به تصویر صفحه رجوع شود) (به تصویر صفحه رجوع شود) نمودار(٢) میانگین سالانه کارایی تولید گندم در کشور (١٣٨٥-١٣٩٩) Chart (2) Annual average wheat production efficiency in the country (1385-1399) نتایج توزیع فراوانی و درصد کارایی اقتصادی-محیط زیستی تولید گندم در استان های ایران با برآورد مدل مرزی تصادفی در جدول (٤) ارائه شده است .
(به تصویر صفحه رجوع شود) نمودار (٣) میانگین کارایی اقتصادی–محیط زیستی تولید گندم به تفکیک استان های ایران طی دوره ١٣٩٩-١٣٨٥ Chart(3) The average economic-environmental efficiency of wheat production by provinces of Iran during the period 1385-1399 نتیجه گیری و پیشنهادها در این پژوهش کارایی اقتصادی-محیط زیستی تولید گندم بر مبنای ردپایآب با استفاده از روش SFA برآورد شد.