Abstract:
بررسی تحلیلی آیه نگاری جوینی در تاریخ جهانگشا چکیده: تاریخ جهانگشا یکی از برجستهترین آثار در حوزه نثر فارسی و تاریخنگاری میباشد که مولف آن عطاملک جوینی هم چون مورخان سلف خود از آیات قرآن مجید و احادیث در متن خود بهره برده است. پرسش اساسی که این نوشتار در پاسخ به آن شکل گرفته این است که جوینی با چه اهدافی از آیات قرآن بهره برده است؟ نتیجه این پژوهش حاکی از آن است که جوینی از آیات قرآن در راستای مشروعیت بخشیدن به مغولان، توجیه حملات و اقدمات آنها در قالب تقدیرگرایی و عذاب الهی خواندن مغولان استفاده کرده است. هر چند در بعضی مواقع از آیات قرآن برای زینت بخشیدن به متن و نثر خود نیز بهره برده است. این پژوهش با توصیف آماری آیات قرآن در کتاب جهانگشای جوینی و با روش توصیفیتحلیلی سامان یافته و برای گردآوری اطلاعات از شیوه کتابخانهای و اسنادی استفاده شده است.
Machine summary:
همچنین برای تفکیک بخشهای مختلف کتاب، آن را به 12 بخش شامل: دیباچه (چکیده عقاید جوینی)، شرح حال مغولان و چنگیز پیش از حمله به سرزمین اسلام، دوران حمله ـ یا به بیان جوینی ـ استخلاص بلاد اسلام و دوران پس از چنگیز تا زمان کیوک خان در جلد اول، روزگار خوارزمشاهان اولیه، سلطان محمد خوارزمشاه، سلطان جلال الدین و حاکمان خراسان در روزگار مغول مربوط به جلد دوم و روزگار منکوقاآن پادشاه محبوب جوینی، هولاکو و رشادتهای او، معرفی خلفای فاطمی و اسماعیلیان در جلد سوم؛ تقسیم کرده و در نهایت تعداد آیات به کار رفته برای هر هدف در هر بخش مطابق جدول ذیل مشخص شده است: هدف از آیه بخش بندی تقدير مشروعيت بخشي ملامت توصيف وعده عذاب الهي جمع ديباچه 3 4 8 2 4 21 معرفي مغولان و چنگيز 1 3 3 9 4 20 آغاز حمله مغولان به بلاد اسلام 2 0 5 5 5 17 حکومت فرزندان چنگيز 1 0 3 7 2 13 خورازمشاهيان اوليه 2 2 0 3 0 7 سلطان محمد خوارزمشاه 5 5 7 4 2 23 جلال الدين خوارزمشاه 5 1 1 6 1 14 حاکمان خراسان در روزگار مغولان 0 1 5 3 0 9 منکوقاآن 4 5 3 6 1 19 هولاکو 2 5 9 6 0 22 خلفاي فاطمي 0 4 3 1 0 8 حسن صباح و اسماعيليه 0 0 13 8 0 21 جمع 25 30 60 60 19 194 جدول1.