Abstract:
المنتخب فخرالدین طریحی (979-1085 یا 1087ق) یکی از اثرگذارترین منابع بر مقاتل متأخّر و فرهنگ عزاداری است. برخی دانشمندان و محققان، ضعف این منبع را تذکر داده و گاه اشکالاتِ تاریخی برخی روایاتش را نشان دادهاند ولی به نقشِ این کتاب در تحریف روایات توجه چندانی نکردهاند. از اینرو تاکنون تحقیقی درباره روشِ تحدیث طریحی در این کتاب و الگوهای حاکم بر گزارشهای آن صورت نگرفته است. این پژوهش با بررسی کتاب المنتخب طریحی نشان داده است که روایات آن بر اساس الگوهای یکسانی دچار تغییر شدهاند. مهمترین این الگوها، ایجاد پیوند میانِ روایاتِ مستقل و تلفیق آنها است. افزودن مقدّمه و پایانهای داستانی به روایات، افزودن اضافات توضیحی، تغییراتِ ایدئولوژیک در متون روایات، جایگزینی نام راویان با صحابه مشهور و مورد توجّه در میانِ شیعیان از دیگر الگوهای پردازش روایات در المنتخب طریحی است. تکرار این الگوها در سرتاسر کتاب و در مواجهه با روایاتِ منابع دیگر، نشان میدهد که این تحریفات مربوط به کتاب المنتخب است.
Al-Muntakhab of Fakhr al-Din al-Turayhi (979-1086 AH/ 1571-1675) has since been regarded as a source for later maqtals. Although some researchers highlighted some weaknesses of this book, quite a few studies have been done with regard to the manipulations done on its reports. One significant change is that he made connections among unrelated reports, with the other onrs that he merged into one another. Among other manipulations and interpolations, one finds adding story-like beginnings and endings, in-text explanations, change of certain names, and the like. These changes are of the book, not from the sources he drew upon.
Machine summary:
اسفندیاری (1380: 97-98) نیز در کتابشناسی تاریخی امام حسین علیه السلام به صورت مختصر به ضعف المنتخب طریحی اشاره کرده و برخی انتقادات وارد به آن، اختلاف نسخ و تصرفات احتمالی را مورد بررسی قرار داده است.
%%انتهای جدول%%] در نمونه زیر طریحی پنج روایت مستقل از مناقب ابن شهرآشوب را با هم ترکیب کرده است.
[%%ابتدای جدول%%ردیف, نقل طریحی, مناقب ابن شهرآشوب 1, روي أن عمر بن العاص قال لمعاویه بن أبی سفیان: یا معاویه لم لا تأمر الحسن بن علی...
ابن شهرآشوب (1379: 4/71) همین روایت را از فضائل العشرة ابوالسعادات نقل کرده ولی جملاتی که زیر آنها خط کشیده شده را ندارد و در منابع دیگر نیز دیده نمیشود (برای نمونه نک.
چنان که در ردیف دوم جدول زیر مشاهده میشود، جملاتی که در نقل طریحی به عنوان سخن جبرئیل خطاب به رسول خدا( افزوده شده، در منابع کهن به عنوان سخن امام صادق علیه السلام خطاب به فضیل بن عیاض روایت شدهاست.
برای نمونه متن شیخ صدوق درباره شهادت ائمه (ابن بابویه، ۱۴۱۴: ۹۷-۹۹) را نقل به معنا کرده و در انتهای آن افزوده است: «و أما القائم المهدي فروي أنه هرب خوفا من المتوکل لأنه أراد قتله» (طریحی، ۱۴۲۸: ۵).
برای نمونه روایت نجات مختار ثقفی از دوزخ به شفاعت امام حسین علیه السلام در سرائر ابن ادریس در 140 کلمه نقل شدهاست.
همین روایت در نقل طریحی با افزودن جزئیات به 209 کلمه رسیده است که برخی از این اضافات در جدول زیر دیده میشود.