Abstract:
چکیده: مقالۀ میان رشتهای حاضر دو رخداد مهمّ دوران ساسانیان را مورد نقد و بررسی قرار داده است، حوادثی که در شاهنامه، ویژه و منحصر به فرد است. منظور از این حوادث مهمّ، جنبشهای مذهبی "مانویان" و "مزدکیان" است که به سبب خود کامگی شاهان ساسانی و فرصت طلبی و سود جویی اشراف و موبدان، منجر به کشتار خونین مردم و رهبران دینی آنان گردید. کشتاری که نا خرسندی مردم و تزلزل پایههای حکومت مقتدر ساسانی را سبب آمد. پزوهشگر قصد داشته، دلایل وقوع این فجایع را بدون اغماض، در قالب مو ضوع "دگماتیسم دینی" برمبنای جزم اندیشی موبدان دوران ساسانی مورد بررسی قرار دهد. زیرا استبداد دینی، تمام ارزشها، لطافتها و آثار وضعی و معنوی دین را نابود میسازد و دین هرگز در جوامع مستبد و جزم گرا به اهداف واقعی خود نائل نمیآید. "دگماتیسم"به معنی اصرار بردرستی یک معنا و عقیدۀ خاصّ به گونهای تعصّب آمیز، بدون ارائۀ دلائل کافی و مستند است که غیر قابل باز نگری و تجدید نظر باشد. البتّه مقصود از این وا کاوی، ردّ خدمات ارزندۀ دوران فرمانروایی ساسانی نبوده بلکه هدف این بوده است که بیان شود در شاهنامه، حرکت موازی "رنگ گل" در کنار "رنج خار" امری اجتناب نا پذیر است. کشتار خونین پیروان مزدکی و مانوی براستی خاری بود که برچهرۀ تاریخ خلید و چنان زخم و نشانی را باقی گذاشت که التیام آن هرگز امکان پذیر نیست.
AbstractThis interdisciplinary article reviews two events during the Sassanid era. These events, which are also unique in Shahnameh. These critical events are the Mazdakian and Manavian movements that the Sassanid kings’ authoritarianism and opportunism of priests and wealthy aristocracies turned them into bloody massacres of people and their religious leaders. These ultimately led to people’s dissatisfaction and shook the foundation of the Sassanid empire's authority. This work studies the underlying causes of those catastrophic events within the framework of ‘religious dogmatism’ based on the criminological approach of the Sassanid priests. In fact, religious autocracy undermines religious values as well as its positive material and spiritual impacts; hence, never have religions fulfilled their purposes under such totalitarian systems. ‘Dogmatism’ is a biased approach in assuming a definition or an opinion as undeniably true in the absence of convincing and factful evidence. It is noteworthy that the present investigation is not purposed around denying the values created by the Sassanid dynasty; however, as analogically stated in Shahnameh, the aim is emphasizing the irrefutable coexistence of the ‘color of flower’ and ‘pain of thorn’. In fact, the thorns of the massacres carried out by Mazdakian and Manavian followers have left perpetual stigmatic scars on the face of history that will never heal up or disappear. Keywords: Sassanids; Mazdakians; Manavians; priests; Religious dogmatism
Machine summary:
وجداني که هرگز راه غفلت را نمي پويد و اجتناب از نا آگاهي را اصلي ضروري مي داند: خــــرد چـــشم جـــان اســـت چـــون بنگـــري تـــو بـــي چـــشم شـــادان جهـــان نـــسپري (فردوسي ، ١٣٩٦ : ج ١ ، ٥ ) حال ، پژوهنده با توجّه به اهميّت قوانين اخلاقي و پايبندي به ارزش هاي آن ، براي مقابله با رذيلت هاي اخلاقي و ضدّ ارزش ها، از جمله تعصّب بي جا و جزم انديشي ، به بحث در بارة دگماتيسم ديني حاکم بر دوران ساساني مي پردازد زيرا دين در محيطي آزاد و به دور از استبداد، امکان شکوفايي و تاثير گذاري خواهد داشت چرا که مضرّات و آسيب هاي ناشي از دگماتيسم ديني به مراتب خشن تر و بي قاعده تر از استبداد هاي ديني است پس پژوهنده سعي مي کند در خلال موضوع مورد بحث ، به پرسش هاي زير پاسخ گويد: ١ - دگماتيسم چيست ؟ ٢- آسيب هاي ناشي از دگماتيسم ديني چه خطراتي را متوجّه جامعه مي سازد؟ پيشينه تحقيق : از آن جا که اين مقاله بر اساس موضوعي ميان رشته اي تدوين گرديده ، نياز پژوهشگر، منحصرا با تکيه بر کتب حوزة ادبي ، به ويژه شاهنامه تأمين نمي شد و استفاده از منابع و مراجع تاريخي ، سياسي ، فلسفي و اخلاقي در اين زمينه ، امري ضروري و اجتناب ناپذير بود که با توجّه به اين ضرورت ، محقّق با بهره گيري از مآخذ زير توانسته است تا حدّ زيادي نياز هاي مطالعاتي خود را برآورده سازد .