Abstract:
محمد بن حبیب از مورخان سدۀ سوم هجری است که دو اثر مهم وی المُنَمَّق فی أخبار قریش و المُحَبَّر از منابعی هستند که برای مطالعه و بررسی تاریخ پیش و صدر اسلام به کار می‌آیند. این پژوهش به بررسی و نقد دیدگاه نویسنده و این دو اثر بزرگ پرداخته است. نگرش انتقادی آثار ابن حبیب به‌عنوان یک راوی مسلمان و همچنین آثار او به‌عنوان روایت‌هایی که در تاریخ جاهلیت و اسلام موردتوجه هستند، به شناخت روش وی در تاریخ‌نگاری اسلام کمک می‌کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که ابن حبیب در تاریخ جاهلیت به سنت‌های جاهلی مانند منافره و جار پرداخته و گزارش‌هایی آورده است. وی در تاریخ جاهلیت و اسلام نسبت به ثبت‌نام و نسب افراد و ابزارآلات و یا حیوانات (مانند اسب) دقت فراوانی داشته و گزارش‌هایی در این باره آورده که در دیگر منابع دیده نمی‌شود. فقدان نظم و انسجام در تدوین اخبار، همچنین روایات خلاصه‌وار از کاستی‌های این دو اثر است. مهم‌ترین نکته در تاریخ‌نگاری وی، رعایت امانت‌داری و ارائه سلسله اسناد است، به‌ویژه در حوزه تاریخ جاهلیت که بیشتر مطالب خود را به استناد استاد خود ابن هشام ثبت کرده است. در نهایت نگارندگان این پژوهش در مورد مذهب ابن حبیب که به تشیع منسوب شده است، را با توجه به بررسی‌های محتوایی آثار وی رد می‌کنند.
Muhammad b. Habib is a third century A.H./ninth century A.D. historian, whose two prominent works, Al-Munammaq fi’l ʾAkhbar Quraysh and Al-Muhabbar, are useful sources in the study of the history of pre-Islamic and Islamic eras. The present study aims at critically analyzing the author’s opinion and his two great works. The critical approach towards Ibn Habib (as a Muslim narrator) and his works (as remarkable works in the history of Jahiliyyah and Islam) help us in understanding his methods in the historiography of Islam. Research shows that Ibn Habib explores and provides reports from Jahili traditions like Munafirih and Jar in the history of Jahiliyyah. He was especially meticulous in recording the names of people and their lineages, tools, and animals (like horses). In this regard, Ibn Habib provides reports that cannot be found elsewhere. Some of the weaknesses of these two works are a lack of organization and cohesion in compiling the Reports, as well as a summarized narration. The most important point regarding Ibn Habib’s historiography is his trustworthiness and his providing the chain of isnad. This is especially true regarding the history of Jahiliyyah, where most information has been recorded with citations to Ibn Habib’s own teacher, Ibn Hisham. Eventually, the writers of this article, based on an analysis of the content of his works, deny the commonly held belief that Ibn Habib was a Shiʿa Muslim.
(
, 
, 
)
