Abstract:
در عصر حضور امامان (ع)، اندیشمندان ایرانی تاثیر به سزایی در رشد علوم قرآنی و تفسیر داشتهاند. تفاسیر ایرانیان با گذر زمان از لحاظ کمی و کیفی رشد چشمگیری داشت. در ابتدا تفاسیر ایرانیان شامل برخی سوره‌ها و آیات قرآن‌کریم بود، اما با فاصله اندکی از عصر نزول، از قرن دوم به بعد تفاسیر آنان تمام آیات قرآن‌کریم را در برگرفت و از لحاظ کیفی نیز رشد چشمگیری پیدا کرد. مآخذ و مستندات تفسیر ایرانیان به دو دسته متصل و منفصل تقسیم می‌شود. مستندات متصل عبارتند از: نکات ادبی، سیاق، ویژگی‌های مخاطب و موضوع سخن بود و مستندات منفصل عبارتند از: آیات دیگر، روایات، آرای صحابه، محاورات عرفی، معلومات عقلی، استناد به اشعار و آرای اهل کتاب بود. در این تحقیق با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی، تلاش‌های برخی از اندیشمندان شاخص ایرانی برای گسترش تفسیر و علوم قرآن در عصر حضور امامان معصوم (ع) مورد بررسی قرار داده است. هدف این پژوهش اثبات این مدعاست که ایرانیان در گسترش تفسیر و علوم قرآن در صدر اسلام نقش به سزایی داشتند و این به دلیل عشق و علاقه آنان به قرآن است. سوال اصلی پژوهش این است که ایرانیان در عصر حضور تا چه میزان در گسترش تفسیر و علوم قرآنی نقش داشتهاند؟ با بررسی اجمالی می‌توان گفت ایرانیان در عصر حضور نقش چشمگیری در گسترش تفسیر و علوم قرآنی داشتهاند و اندیشمندانی مانند: سلمان فارسی، ضحاک، مقاتل و علی بن ابراهیم قمی جزء پیشتازان این علوم به شمار می‌آیند.
During the era of Imams (a.s.), Iranian thinkers had a significant impact on the development of Qur’anic sciences and interpretation. Over time, the interpretations of Iranians grew significantly in terms of quantity and quality. In the beginning, the interpretations of the Iranians included some surahs and verses of the Holy Quran, but with a short distance from the era of revelation, from the second century onwards, their interpretations included all the verses of the Holy Quran, and they grew significantly in terms of quality. Sources and documents of Iranian interpretation are divided into two categories: connected and disconnected. The attached documents include: literary points, writing style, characteristics of the audience and the topic of speech and separate documents include: other verses, hadiths, opinions of the Companions, common conversations, intellectual information, references to poems and opinions of divine religions other than Islam. In this research, using the descriptive- analytical method, the efforts of some prominent Iranian thinkers to expand the interpretation and sciences of the Qur’an in the era of the presence of the infallible imams (a.s.) have been examined. The purpose of this research is to prove the claim that Iranians played a significant role in the development of Qur’an interpretation and sciences at the beginning of Islam, and this is due to their love and affection for the Qur’an. The main research question is, to what extent did Iranians play a role in the expansion of Quranic interpretation and sciences during the era of presence? With a brief review, it can be said that Iranians have played a significant role in the development of Qur’anic interpretation and sciences during the present era and thinkers such as: Salman Farsi, Dahhak, Muqatil and Ali Ibn Ibrahim Qomi are among the pioneers of these sciences.
Machine summary:
در این تحقیق با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی، تلاش‌های برخی از اندیشمندان شاخص ایرانی برای گسترش تفسیر و علوم قرآن در عصر حضور امامان معصوم (ع) مورد بررسی قرار داده شده است.
در زمینه فعالیت‌های قرآنی ایرانیان تحقیقاتی انجام شده است که به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود: قیس آل قیس(1984) در کتاب خود با عنوان «الإیرانیون و الأدب العربی» به شرح حال و بیان آثار تعدادی از عالمان ایرانی می‌پردازد که البته محدود به عصر حضور معصومان (ع) نیست.
هر چند در انتساب این تفسیر به علی بن ابراهیم قمی اختلاف است، برخی مانند نجاشی (نجاشی، 1408: 260) و شیخ طوسی (طوسی، 1417: 152) این انتساب را صحیح می‌دانند، ولی برخی مانند آقا بزرگ تهرانی (تهرانی، بی تا، 4: 302) و هاشم معروف حسینی (معرفت، 1386: 187) این انتساب را صحیح نمی‌دانند و بخشی از این تفسیر موجود را منتسب به ابی الجارود دانسته‌اند.
مفسران ایرانی عصر حضور به این نکته توجه دارند و ظاهر قرآن را حجت و اصل اولی در مراد از آیات را معنای حقیقی می‌دانند، اما گاهی با قرائنی که وجود دارد فهمیده می‌شود قرآن کریم به کنایه سخن گفته و یا ضرب المثلی بیان داشته است.
در مورد طاووس گفته شده: وی از آراى اهل کتاب نيز در تفسیر آیات بهره برده و تفسیری بر اساس وحدت ادیان ابراهیمی ارائه داده است (ابن نديم، همان، ص 160).
او از این امامان، بی‌واسطه حدیث نقل کرده و با واسطه ابن ابی عمیر، علی بن نعمان، حسن بن محبوب و محمد بن سنان، از سایر امامان نیز روایت نقل نموده است (اهوازی، حسین بن سعید، 1399، ج1: 19، 23، 26، 29).
(
, 
, 
)
