Abstract:
سفالینههای زرینفام کاشان طی قرون ششم و هفتم هجری قمری بازتابی از نقشپردازیهای مختلف است. بر روی ظروف زرینفام بهدستآمده از این شهر، ترسیمات مختلف انسانی، گیاهی، اسلیمی، کتیبهنگاری و جانوری نقش شده است. در میان آنها از زیباترین جلوههای خلاقیت انسان در عرصۀ تزیین ظروف زرینفام، طراحی نقوش مختلف جانوران است که از جذابیت بصری منحصربهفردی برخوردارند. بر این اساس هدف اصلی پژوهش حاضر، شناسایی و طبقهبندی انواع نقوش حیوانی شامل نقوش مختلف جانوران بر سفالهای زرینفام کاشان با محوریت سفالینههای زرینفام موزۀ آبگینه و سفالینههای ایران است. بنابراین پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که مجموعه سفالینههای زرینفام منتسب به سدههای ششم و هفتم هجری قمری کاشان موزۀ آبگینه و سفالینههای ایران در برگیرندۀ چه نوع نقشمایههای جانوری هستند؟ در بررسی مقدماتی بیست سفالینۀ زرینفام در موزۀ مذکور مورد مطالعه قرار گرفت. برای جلوگیری از درازی سخن از میان سفالینههای مذکور، بهجهت مشابهتهای نوع تزیینات جانوری ترسیمشده بر این آثار، تنها تعداد دوزاده عدد ظرف با فرمهای مختلف شامل کاسه، بشقاب و تنگ که از کیفیت تصویری بهتری برخوردار بودند انتخاب شدند. سپس بر اساس آنها تقسیمبندی و بررسی نقوش جانوری صورت پذیرفته است. همچنین پس از معرفی هر نقشمایه، مفهوم نمادین آن نیز شرح داده شده است. روش انجام این پژوهش، توصیفیتحلیلی و جمعآوری اطلاعات بهصورت مشاهدۀ میدانی نگارنده و مطالعۀ کتابخانهای انجام گرفته است. بر اساس پژوهش انجامشده نقوش جانوری سفالینههای زرینفام موزۀ آبگینه در پنج دستۀ جداگانه در برگیرندۀ نقوش حیوانات وحشی (پلنگ، خرگوش)، حیوانات اهلی (سگ، اسب، بز) پرندگان (اردک، طاووس، لکلک)، آبزیان (ماهی) و موجودات ترکیبی (هارپی) هستند. همچنین یافتههای پژوهش حاکی از آن است که نقوش جانوران حضور چشمگیری در تزیین ظروف سفالین زرینفام سدههای ششم و هفتم هجری قمری کاشان دارند و اغلب بهعنوان عنصر اصلی تزیین بر بستر ظروف ترسیم شدهاند.
Middle-century luster potteries of Kashan (during 6th and 7th Hijri-lunar centuries) are a reflection of different designs. Different drawings of the human, plants, slimes, inscriptions, and animal have been observed on luster potteries obtained from this city. Among them, one of the most beautiful manifestations of human creativity in the field of decorating luster potteries is the visually appealing designs of various animal motifs. Based on this, the main goal of the current research is to identify and classify the types of animal motifs available on luster potteries of Kashan available in the Glassware and Ceramic Museum of Iran. To this end, the main objective of the present research is to find out the meanings implied by animal elements in the luster pottery terracotta collection attributed to the 6th and 7th centuries. In the preliminary investigation, 20 Luster potteries were studied. Then, based on the similarities in the type of animal decorations, only 12 containers of different shapes-- including bowls, plates, and jugs-- which had higher image quality were selected. Afterwards, these animal motifs were divided, investigated, and described in terms of the symbolic meaning of each motif. The method of conducting this research has been a historical-descriptive one. The data were collected through field observation and library study. The findings of the research indicated that animal motifs had a significant presence in the decoration of Luster pottery vessels of the 6th and 7th Hijri-lunar centuries. They were often drawn as the main decorative element on the base of the dishes.
Machine summary:
بنابراين پرسش اصلي پژوهش حاضر اين است که مجموعـه سـفالينه هـاي زرين فام منتسب به سدههاي ششم و هفتم هجري قمري کاشان موزٔە آبگينه و سفالينه هاي ايران در برگيرندٔە چـه نـوع نقـش مايـه هـاي جـانوري دوفصلنامه علميهنرهايصناعيايران هستند؟ در بررسي مقدماتي بيست سفالينۀ زرين فام در موزٔە مذکور مورد مطالعه قرار گرفت .
* اين مقاله برگرفته از پاياننامه کارشناسيارشد اسماعيل نصري با عنوان مطالعه و شناخت سفالينه هاي زرين فام منتسب به قرون ششـم ، هفـتم و هشـتم هجـري قمـري موزٔە آبگينه و سفالينه هاي ايران در دانشگاه هنر اصفهان است .
لذا در اين پژوهش براي سهولت بيشتر، نقـوش جـانوري در چهـار دسـتۀ کلـي چهارپايـان، پرنـدگان، آبزيـان و موجـودات جانوري ظروف زرين فام سدههاي ميانۀ کاشان موجود در موزٔە آبگينه ترکيبي طبقه بندي و معرفي شده است .
/ مروري بر گونه شناسي نقوش جانوري ظروف زرين فام سدههاي ميانۀ کاشان موجود در موزٔە آبگينه و سفالينه هاي ايران ، ۱۲۵ـ۱۳۸ 130 / تصوير ۴: کاسۀ سفالين زرين فام، به شمارهثبت ۱۴۳ سين ، کاشان، اواخر سدٔە ششم هجري قمري (موزٔە آبگينه ۱۳۹۵) ۴ـ۲.
اين پرنده نماد بهار، خلوص، سادگي، صلح ، هماهنگي، اميد، مروري بر گونه شناسي نقوش جانوري ظروف زرين فام سدههاي خوشبختي و سمبل عشق و نشانۀ عمل عاشقانه اي است که عاشق نسبت به معشوق ميانۀ کاشان موجود در موزٔە آبگينه و سفالينه هاي ايران ، ۱۲۵ـ۱۳۸ خود به جا ميآورد.
/ مروري بر گونه شناسي نقوش جانوري ظروف زرين فام سدههاي ميانۀ کاشان موجود در موزٔە آبگينه و سفالينه هاي ايران ، ۱۲۵ـ۱۳۸ 138