Abstract:
آخر سال 1389 با تصویب مجلس شورای اسلامی و تأیید شورای نگهبان، قرارداد استصناع به قوانین ایران اضافه شد، مهمترین بحثی که پس از شناخت ماهیت هر رابطة حقوقی از آن سخن به میان میآید، احکام و آثار فقهی و حقوقی است که وقوع آن قرارداد با خود به همراه خواهد داشت؛ چرا که هر یک از طرفین لازم است بدانند براساس عقد واقع شده بین ایشان از چه حقوقی برخوردار شده و در مقابل باید چه حقوقی را برای طرف مقابل قائل باشند. اهمیت این امر در عقد استصناع که سابقة چندانی در حقوق ایران نداشته و از احکام و آثار آن به طور خاص سخنی به میان نیامده است، دوچندان خواهد بود.
در این تحقیق که از نوع نظری و به روش کتابخانهای صورت گرفته است برآنیم تا ابتدا به جهت سابقة تاریخی بحث به بیان و بررسی احکام و آثار عقد استصناع در فقه و حقوق اهل سنت پرداخته، سپس این مسئله را براساس دیدگاهی که استصناع را قراردادی مستقل از سایر عقود معین دانسته و در ذیل عقود غیرمعین قابل تعریف میداند، از نقطه نظر حقوق ایران که مبتنی بر فقه امامیه است، تحلیل نماییم. بدیهی است که با توجه به تفاوت دیدگاه امامیه و اهل سنت به ماهیت این قرارداد و دلیل اعتبار آن، از حیث احکام و آثار نیز شاهد اختلافاتی در این زمینه باشیم.
The most important discussion after recognition of nature of any legal relation is the rules and effects created with the contract, because each party must know what his/her/it rights due to the contract are and what the rights of the other party are. Importance of this issue will be doubled in Istisna’ contract where the contract does not have a remarkable record in Iran’s law and its rules and effects have not been discussed specifically in this law. In this research that is of theoretical kind and its methodology is based on library studies, first of all the rules and effects of Istisna’ contract in Sunni jurisprudence and law will be discussed and then will be analyzed from the viewpoint of Iran’s law – that is based on Imamiyyah jurisprudence – based on the idea that considers Istisna’ as an independent contract from determined contracts and categorizes it under undetermined contracts.
Machine summary:
دانشجوی دکتری رشته معارف اسلامی و حقوق خصوصی دانشگاه امام صادق (ع ) مقدمه در کنار بحث از ماهیت هر قراردادی یکی از مهم ترین مسائلی که در مورد عقود همواره مطرح بوده ، احکام و آثار فقهی و حقوقی است که آن عقد به دنبال خواهد داشت و همانطور که میدانیم ضرورت بحث از این امور در عقود غیر معین دو چندان خواهد بود؛ چراکه برای این عقود برخلاف عقود معین ، احکام و آثاری در قانون پیش بینی نشده است و در صورت عدم تعیین این موارد طرفین قرارداد بدون توجه به آثار، آن عقد را منعقد خواهند کرد که مشکلات حقوقی فراوانی را در پی خواهد داشت .
احکام و آثار عقد استصناع در دیدگاه های مختلف فقهی و حقوقی قرارداد استصناع گرچه به تازگی وارد قوانین ایران شده است ، اما این عقد، قراردادی نیست که به تازه گی شکل گرفته باشد بلکه از زمانهای گذشته بین مردم مرسوم بوده و افراد در روابط اقتصادی خود از آن استفاده میکردند و بر اساس آن، از فردی که مهارت خاصی در زمینه ای داشته ، درخواست مینمودند تا برای آنها کالایی متناسب با ویژگی هایی که تعیین میکنند، بسازد.
سلیم باز، شارح المجله در توضیح این ماده به این مطلب اشاره میکند که آنچه تحت عنوان استصناع واقع میشود، به خودی خود بیعی صحیح است نه اینکه استصناع تنها وعده ای باشد و پس از این که کالا ساخته و تحویل شد، بیع واقع شود؛ چراکه اگر استصناع تنها وعده بر بیع باشد، هرکدام از طرفین قرارداد میتوانند از انجام تعهد خود سرباز زنند، در حالی که همان طور که مشاهده خواهیم کرد، استصناع قراردادی لازم بوده و طرفین ملتزم به تعهدات خود هستند (سلیم باز،١٣٠٥ :٢١٩ ).