Abstract:
در بازار سرمایه، فارغ از انواع معاملاتی که در آن انجام میگیرد، اجرای قرارداد منعقده و ایفای تعهدات و تسویه آن امری حائز اهمیت و تعیین کننده است. وفای به عهد، یکی از علل سقوط تعهد بوده که در معاملات سهام در بورس اوراق بهادار به وسیله تحویل سهام از فروشنده به خریدار (ایفاء تعهد فروشنده نسبت به خریدار) و پرداخت وجوه از خریدار به فروشنده (تعهد شخص خریدار نسبت به فروشنده)، تحت عنوان"تسویه" از طریق شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه و اتاق پایاپای انجام میشود. مهلت تسویه معاملات سهام بورسی در نظام حقوقی ایران، بر اساس میزان دخالت و استفاده از ساز و کار اتاق پایاپای متفاوت است در حالیکه بر مبنای اصول و استانداردهای سازمان بین المللی کمیسیونهای اوراق بهادار (IOSCO)، ضمن تاکید بر حداکثر مهلت سه روزه برای تسویه معاملات، توصیههایی نیز در جهت کاهش مهلت مذکور ارائه شده است. در این نوشته ضمن بیان مفهوم و ماهیت تسویه معاملات سهام بورسی، به مطالعه تطبیقی زمان ایفای تعهدات و تسویه معاملات در بازار سرمایه ایران و اصول، استانداردها و توصیه نامههای سازمان مذکور خواهیم پرداخت.
In the Capital market, regardless of the range of transactions conducted in it, the performance of the concluded contract and fulfilling the obligations and settlement of them is determining and of great importance. Performing the obligation is one cause for eliminating it which in stock exchange transactions of shares is carried out through delivery of the shares from the seller to the buyer (performance of the obligation by the seller in favor of the buyer) and making payment by the buyer to the seller (the obligation of the buyer to the seller), via the Central Securities Depository. The deadline specified for the settlement of the listed shares’ transactions in the Iranian legal system differs based on the degree of involvement and the use of clearing house’s functions, while in accordance with the principles and standards of International Organization of Securities Commissions (IOSCO), there have been stated some recommendations regarding decreasing the mentioned deadline as well as emphasizing on the three-day criterion for settlement of the transactions. In this paper, we will comparatively examine the obligations performa)nce time and the settlement of transactions in Iran’s capital market and the principles, standards and recommendations of the above organization in parallel with demonstrating the concept and nature of the listed shares transactions
Machine summary:
بر اساس این توضیح ، آیسکو، بر این اعتقاد است که با توجه به اینکه سیستم های تسویه اوراق بهادار، مهمترین اقدامات و فرآیندهای بعد از مرحله شکل گیری معاملات بورسی را شامل می شود، باید مفهوم "سیستم های تسویه اوراق بهادار" را به طور گسترده ای تبیین کند تا به طور دقیق و مشخص ، برای تمام افراد درگیرد در فرآیند تسویه ، وظایف و تکالیف مشخص شده ای تبیین نموده و از طرف دیگر اشخاص درگیر در این فرآیند از جمله ، سرمایه گذاران ، کارگزاران ، اتاق های پایاپای ، 33 نهادهای طرف معامله مرکزی ٣٤، متولیان حساب ٣٥، بورس ها و بانک ها نیز از حقوق و تکالیف خود در این فرآیند آگاهی داشته باشند تا به این ترتیب از خطرات و ریسک های احتمالی که ممکن است بازار را تحت تأثیر خود قرار دهد، جلوگیری به عمل آید.
در ادامه ، ضمن بررسی توصیه نامه ها و استانداردهای آیسکو در خصوص زمان قطعیت معاملات و موعد تسویه معاملات ، موعد ایفای تعهدات در مقررات داخلی نیز مورد مطالعه قرار خواهد گرفت : ٣-١-مفهوم قطعیت معاملات بر اساس بند (ب ) ماده ٣٦ قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور مصوب ٤٥١٣٩٥/١١/١٠، معاملات اوراق بهادار از عقود تشریفاتی بوده که باید مطابق با تشریفات مقرر در بورس یا بازار خارج از بورس انجام پذیرد چرا که در غیر این صورت معامله بی اعتبار خواهد بود.