تجلّی معرفت دینی و فضائل اخلاقی در دعای «مکارم الاخلاق» بر مبنای کارکردهای صور بیانی Journal Article

پژوهش در آموزش معارف و تربیت اسلامی زمستان 1401 - شماره 9 Ranking ب (Ministry of Science (‎19 page(s) - From 30 to 48 )

Keywords: استعاره معرفت دینی دعای مکارم الاخلاق امام سجاد(ع) صور بیانی فضائل اخلاقی moral virtues Akhlāq Prayer of Makārem al Imām Sajād Figures of Speech metaphor صحیفه سجادیه دعا تشبیه کنایه بلاغی شیطان

fa en

Abstract:

در اینکه زبان در صحیفه سجادیه زبانی ادبی است، شکی وجود ندارد و بررسی، تحلیل و تبیین کلام امام سجاد(ع) از این حیث نشان می‌‌دهد که از جمله اهداف ایشان در به‌کار بستن این زبان -جدای از اینکه ادبی‌‌شدن زبان در دعا اجتناب‌‌ناپذیر است- معرفت‌بخشی بوده است. در این راستا، هدف پژوهش حاضر تحلیل زبانی- بلاغی دعای مکارم الاخلاق امام سجاد(ع) بر مبنای کارکردهای صور بیانی و تبیینِ کارکردهای صور آن و بررسی جایگاه تأثیر آنها در معرفت دینی و ارزش‌‌های اخلاقی در دعای مکارم الاخلاق است. روش پژوهش کیفی و از نوع پژوهش ادبی مبتنی بر تحقیق دربارۀ دانش‌‌های ادبی پایه است. اهمیت این پژوهش در آن است که نشان می‌دهد بهره‌‌مندی از عنصر بلاغت، چگونه می‌‌تواند در تبیین ارزش‌‌های اخلاقی اثربخش باشد. در واقع این پژوهش، به دنبال آن است که علل و عوامل به‌‌کارگیری عناصر بلاغی در ادعیه امام سجاد(ع) را روشن کند. یافته‌‌های تحقیق نشان می‌‌دهد بهره‌گیری از تشبیه، مجاز، استعاره و کنایه موجب تأثیر بیشتر در جان مخاطبان و عینی نمودن مفاهیم انتزاعی برای ارتقای درک معارف دینی و مفاهیم اخلاقی می‌‌شود. 24 مورد از صور بیانی در این دعا استخراج شده که استعاره با 12 مورد رتبه اول، کنایه با 8 مورد رتبه دوم، مجاز با 3 مورد رتبه سوم و تشبیه با 1 مورد رتبه چهارم را دارد. مهم‌‌ترین موضوعاتی که امام سجاد(ع) در این دعا درصدد تعمیق معرفت آنها بوده، عبارتند از: بهره‌وری از سرمایه عمر برای کسب فضائل اخلاقی، دستیابی به مقام رضا، اجتناب از رذائل شیطانی، زیست اخلاق‌مدار، تواضع، مغفرت، فاش کردن خیر و پنهان داشتن عیوب، جبران اعمال بد و حلم.

There is no doubt that the language of Sahifeh Sajadiyeh is literary and that the analysis of the words from Imam Sajad (AS) in this term shows that his purpose of using this genre -regardless of the fact that literary language is inevitable in prayers- is to give insight. In this regard, the purpose of the present research is the linguistic-rhetorical analysis of the prayer of Makarem al-Akhlaq from Imam Sajad (AS) based on rhetorical functions and also the explanation of those functions and their impact on religious insight and moral values in the prayer of Makarm al-Akhlaq. The method of study was qualitative and it was a literary research based on basic literary knowledge. The significance of the study is that it shows how rhetorical elements can be effective in the explanation of moral values. Indeed, this research aims to clarify the reasons for applying rhetorical elements in the prayer of Imam Sajad (AS). The research findings show that using simile, trope, metaphor, and irony can deepen the effect of instructions on the audience and make abstract concepts objective in order to improve the perception of religious and ethical concepts. 24 cases of figures of speech were extracted from this prayer involving metaphor with 12 instances in the first level, irony with 8 instances in the second level, trope with 3 instances in the third level, and simile with 1 instance in the fourth level. The most important issues considered in this prayer by Imam Sajad (AS) to deepen insight include: using the treasure of life to acquire moral virtues, achievement of the stage of satisfaction, avoidance of evil vices, ethical living, humbleness, forgiveness revealing goodness and concealing faults, making up for bad actions, and tolerance.

Machine summary:

در اين راستا، هدف پژوهش حاضر تحليل زباني- بلاغي دعاي مکارم الاخلاق امام سجاد(ع ) بر مبناي کارکردهاي صور بياني و تبيين کارکردهاي صور آن و بررسي جايگاه تأثير آنها در معرفت ديني و ارزش هاي اخلاقي در دعاي مکارم الاخلاق است . پژوهش هاي بسياري درباره ادعيه ائمه و بزرگان دين انجام شده است ؛ اما از آنجا که اين پژوهش مصمم است تا يکي از دعاهاي صحيفه سجاديه را از حيث کارکرد صور بياني، توصيف و تبيين نمايد؛ در ذيل به مواردي که به موضوع مزبور نزديک تر است ، اشاره ميشود و با توجه به پيشينه ، در نهايت تازگي اين پژوهش ثابت ميشود: ـ کريم پور (۱۳۹۰) در مقاله اي با عنوان «ارتباط تقوا و بسط عدالت در دعاي مکارم اخلاق »، اثبات نموده که آراستن به زيور صالحين و زينت هاي متقين ، مايه سعادت مادي و معنوي است و عدل اسلامي در جميع ابعادش بايد در بين مردم گسترش يابد. ٣. نتيجه گيري با تحليل زباني- بلاغي و بررسي کارکردهاي صور بياني در فرازهاي دعاي مکارم الاخلاق ، نتايج زير به دست ميآيد: امام سجاد(ع ) براي ملموس جلوه دادن مضامين اخلاقي از صنايع بياني چون ، تشبيه ، استعاره ، مجاز و کنايه استفاده نموده اند و در اين ميان ، استعاره ، بيش از ديگر صور خيال به کار رفته است .

Download citation file :
(پژوهیار, , , )

Download PDF
Downlaod HTML

Shortlink:

Page: