Abstract:
ارزیابی جواز یا عدم جواز تأثیر ارزش‌های غیرعلمی در فرآیند دانش و پیامدهای آن در چند دهه اخیر به مسأله‌ای مهم در فلسفه علم تبدیل شده و ادله فراوانی در دفاع یا رد این اثرگذاری بیان شده است. یکی از مقدمات تحلیل این مسأله، تبیین سیر پژوهش علمی و ترسیم زمینه‌ها و منافذ دخالت ارزش‌ها است. به نظر می‌رسد هر فعالیت علمی دارای سه بخش کلان مدخل، فرآیند اصلی (مقدماتی و استنتاج) و کاربرد است که هر یک شامل چند مرحله جزئی‌تر می‌شود و دخالت دادن ارزش‌های غیرعلمی می‌تواند در انتخاب‌ها و ترجیح‌ها و درنتیجه در سرنوشت فعالیت علمی مؤثر باشد. دو مرحله پیشین و پسین علم اغلب ارزش‌بار است و این دخالتی در رسالت فعالیت علمی، یعنی عینیت علمی ندارد. مرحله میانی و اصلی فعالیت علمی در مواردی همچون تحلیل داده‌ها، انتخاب روش، وزن‌دهی شواهد و گزینش فرضیه، آبستن تأثرپذیری از ارزش‌ها است و استدلال‌ها در عدم جواز دخالت ارزش‌ها نیز ناظر به لغزش سیر علمی در این مراحل و دوری از عینیت علم و ذهنی و شخصی شدن آن است. در این پژوهش با تقسیم سیر پژوهش علمی به سه مرحله، نحوه دخالت ارزش‌های غیرعلمی ترسیم شده و نشان داده شده است که علم در بخش‌های مختلفی مستعد اثرپذیری از ارزش‌های غیرعلمی است؛ حال اینکه این اثرگذاری و اثرپذیری به لحاظ هنجاری تا چه اندازه مجاز باشد، بحثی ثانوی است.
Assessing the permissibility or impermissibility of the impact of unscientific values on the knowledge process and its consequences has become an important issue in the philosophy of science in recent decades, and many arguments have been put forward to defend or reject this influence. One of the prerequisites for analyzing this issue is explaining the course of scientific research and drawing the contexts and pores of the involvement of values. It seems that each scientific activity has three major parts: entry, main process (preliminary and inference) and application, each of which includes several more detailed steps, and the inclusion of unscientific values can be effective in choices and preferences and thus in the fate of scientific activity. The first and last stages of science are often valuable, and this does not interfere with the mission of scientific activity, that is, scientific objectivity. The middle and main stage of scientific activity in cases such as data analysis, method selection, weighting of evidence and selection of hypotheses, is pregnant with the influence of values and arguments in the impermissibility of values also indicate the slippage of scientific progress in these stages and avoidance of scientific and mental objectivity. It is personalization. In this research, by dividing the process of scientific research into three stages, the involvement of unscientific values is outlined and shown that science is prone to be influenced by unscientific values in different sections; The extent to which this influence is normatively permissible is a secondary issue.
Machine summary:
دريچه هاي ورود ارزش ها به سير پژوهش علمي 1 غلامحسين جوادپور چکيده ارزيابي جواز يا عدم جواز تأثير ارزشهاي غيرعلمي در فرآيند دانش و پيامدهاي آن در چند دهـه اخيـر بـه مسأله اي مهم در فلسفه علم تبديل شده و ادله فراواني در دفاع يا رد اين اثرگذاري بيان شده است .
يا مثلاً جامعـه اي کـه اسـتبداد را بـه منزلـه ارزش والاي سياسي و نظام حاکم بر خود پذيرفته باشد، پژوهش هاي درباب دموکراسي يا آزادي فردي را وتو ميکند؛ چراکه فارغ از هر نتيجه اي که براي او درپي داشته باشد، چنين محوري براي او ضدارزش است و همه امکانات مالي و نيروي انساني خود را صـرف نفـي آرمـان دموکراسـي ميکند، نه ضد آن يا غير آن با توجه به ساحات مختلف اثرگذار بر ابتنـاي انتخـاب مسـائل پژوهش به مؤلفه هاي گوناگون، اين مسأله در چند سطح قابل تحليل است : ـ فردي: مهم ترين بخش هر پژوهش ، شخص پژوهشگر است که انگيزه اش بسـيار مهـم و تعيين کننده خواهد بود.
فارغ از دادههاي مشاهده اي، اينکه هـر پژوهشـگري در چارچوب خاصي فکر ميکند و ارزش هاي بالادستي دارد و نمي تواند به شواهد مخالف آن ارزش ها روي خوش نشان دهد، امر روشني است ؛ اما طرفداران علم غيرارزش بـار در همـين ساحت هم حکم بـه عـدم دخالـت ارزش هـا مـي کننـد و حـق هـم بـا ايشـان اسـت ؛ چراکـه حب وبغض ها آفت پژوهش هستند و در هر مرحله بايد از آنها گريخت تا فرآيند و برآيند علمي دستخوش گرايش ها نشود؛ به ويژه اينکه اين عاملي براي کنار زدن مؤيداتي شـود کـه ممکـن است کليد راهيابي به واقع باشند.
(
, 
, 
)
