Abstract:
پس از ایجاد توافق نامزدی و در طول دوران مذکور، داماد و خانوادهاش، برای جلب نظر عروس و خانوادهی او و نیز به هدف تحقق ازدواج، سرمایههای زیادی را به مصرف میرساند و عروس نیز با ورود به توافق نامزدی، فرصت انتخابهای دیگر را پس از بههمخوردن نامزدی از دست میدهد. علاوه بر این، هدایای نیز از سوی داماد و خانوادهاش به عروس و خانوادهی وی و برعکس، اهداء میگردد. سئوال اساسی حاضر این است که پس از بههمخوردن نامزدی، چه نوع خساراتی قابل جبران بوده و هدایای نامزدی تحت چه شرایطی قابل استرداد میباشد؟ در پاسخ به همین ضرورت فقهی و حقوقی، دیدگاه فقه امامیه و قانون احوال شخصیهی شیعیان افغانستان را از یکسو و نظر فقه حنفی و حقوقمدنی افغانستان را از جانب دیگر به صورت توصیفی ـ تحلیلی مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه دست یازیده است که فقه و حقوق اسلامی، بههمزننده نامزدی را مسئول جبران خسارات ناشی از بههمزدن نامزدی دانسته و هدایای رد و بدل شده میان نامزدها را قابل استرداد میداند. یعنی بر اساس قواعد فقهی مانند قاعدهی لاضرر، تسبیب، غرر و ممنوعیت سوء استفاده از حق و قواعد عام مسئولیت مدنی در حقوق، میتوان فردی که با سوء استفاده از حق، نامزدی را بدون دلیل منطقی، بههم زده و موجب ضرر دیگری شده است را مسئول دانست و حکم به الزام وی به جبران خسارتهای مذکور داد. زیرا نامزد خاطی، سبب مستقیم زیانهای محسوب میگردد که طرف دیگر به امید ازدواج با او متحمل آن زیانها شده است. هدایای نامزدی نیز بلاتردید قابل استرداد میباشد.
Machine summary:
مقدمه هرگاه یکی از نامزدها بدون دلیل موجه، توافق نامزدی را بههم بزند و از این طریق خسارات مادی و معنوی را به طرف دیگر توافق نامزدی وارد نماید، فقه و حقوق اسلامی او را ملزم به جبران خساراتی که سبب مستقیم آنها اقدامات وی بوده است، میداند؛ چه نوع خساراتی پس از بههمخوردن نامزدی قابل جبران است و هدایای دوران نامزدی، چگونه قابل استرداد میباشد؟ این مقاله، در پاسخ به دو پرسش فوق از منظر فقه امامیه و فقه حنفی و حقوق مدنی افغانستان به صورت توصیفی ـ تحلیلی پرداخته و به نتایج بدیعی دست یافته است.
پسر نامزدشده به امید اینکه نامزدش به توافق نامزدی پایبند میماند و در آینده هردو زیر یک سقف زندگی خواهند کرد، اقدام به تهیهی اسباب و وسایلی زندگی تحت عنوان خرید جهیزیه با قیمت گزاف مینماید؛ حال اگر توافق نامزدی به ازدواج ختم گردد، هزینههای انجام شده به هدف خود رسیده است، اما اگر دختر نامزدشده و خانوادهاش، بدون دلیل موجه، نامزدی را بههم بزند، وسایل مذکور، مورد استفاده منظور قرار نگرفته و به قيمت كمتر بفروش میرود و از این ناحیه، خسارات مادی زیادی بر پسرنامزد شده تحمیل میگردد که فقه و حقوق هرگز عدم جبران آن را قبول نخواهد کرد.