Abstract:
پژوهش حاضر با هدف بررسی چیستی و کشف عناصر اصلی روانشناسی اسلامی در پژوهشهای منتشرشده در ایران از سال 1359 تا 1399 انجام شده است. بدینمنظور، مقالات علمی، کتابها و مصاحبههای مکتوبی که به بررسی و نظریهپردازی در حوزه روانشناسی اسلامی پرداختهاند، جمعآوری و پالایش شد و در نهایت 35 مقاله، 10 کتاب و 13 مصاحبه مکتوب گرد آمد. این منابع از لحاظ ارتباط مستقیم با سوال و هدف پژوهش انتخاب گردیدند. به علت گستردگی و پراکندگی مستندات موجود در خصوص روانشناسی اسلامی، دادههای جمعآوریشده به روش «تحلیل محتوای کیفی» در سه مرحله «رمزگذاری باز»، «رمزگذاری محوری» و «رمزگذاری انتخابی» تجزیه و تحلیل گردید. در مرحله رمزگذاری باز، ابتدا 115 رمز استخراج شد که پس از تلخیص و یکپارچهسازی، 47 رمز که با سایر رمزها همپوشانی نداشت، کشف گردید. در مرحله رمزگذاری محوری، رمزهای بهدستآمده از مرحله قبل، دستهبندی شد و 16 رمز به دست آمد. در نهایت، رمزهای محوری در چهار رمز انتخابی «تعریف»، «روش»، «موضوع» و «اهداف» جای گرفت. این رمزهای انتخابی نیز با عنوان «عوامل رکنی روانشناسی اسلامی» و در ذیل این عنوان که از آن به «مقوله هستهای» یاد میشود، قرار گرفت.
The present research was conducted with the aim of investigating and discovering the main elements of Islamic psychology in the research published in Iran from 1359 to 1399. For this purpose, scientific articles, books and written interviews investigating and theorizing in the field of Islamic psychology were collected and finally 35 articles, 10 books and 13 written interviews were chosen. These sources were selected in terms of direct relationship with the question and purpose of the research. Due to the scope and dispersion of the available documents regarding Islamic psychology, the collected data were analyzed using the "qualitative content analysis" method in three stages: "open coding", "axial coding" and "selective coding". In the open coding phase, 115 codes were extracted first, and after summarizing and integrating, 47 codes that did not overlap with other codes were discovered. In the axial coding stage, the codes obtained from the previous stage were grouped and 16 codes were obtained. Finally, the axial codes were placed in four selective codes of "definition", "method", "subject" and "objectives". These selective codes were named the "fundamental factors of Islamic psychology" and were referred to as "nuclear category".
Machine summary:
يافتههاي تحقيق بررسي پژوهشهاي مربوط به روانشناسي اسلامي در ايران براساس جدول ذیل و مطابق با روش پژوهش که بدان اشاره شد، خلاصه گرديده و مؤلفههاي اصلي مربوط به چيستي روانشناسي اسلامي استخراج گرديده است که نتايج آن در جدول (1) مشاهده ميگردد: جدول 1: تجزیه و تحلیل اطلاعات با رمزگذاري سه مرحلهاي رمزهاي باز, رمز محوري, رمز انتخابي , , مقولات عمده, مقوله هستهاي مطالعه واقعيت فعل و انفعالات روان (روح) انسان, تعريف تأسيسي ناظر به موضوع, تعريف, عوامل ماهیتساز روانشناسی اسلامی علم مطالعه رفتار و فرايندهاي رواني در نظام معرفتي هماهنگ و منطبق با نظام معرفتي اسلام, تعريف پالايشي ناظر به موضوع, , علم مطالعه رفتار و فرايندهاي رواني در نظام معرفتي مبتني بر مباني و اصول اسلامي, , , مطالعه رفتار، فرايندهاي رواني و ذهن، شکوفايي خود و پديدههاي فرارواني براساس منابع اسلامي, , , مطالعه رفتار و فرايندهاي ذهني انسان بهعنوان مخلوق الهي در ابعاد جسماني، عاطفي، شناختي, , , مطالعه رفتار و فرايندهاي رواني و معنوي انسان, , , تبيينهاي اساسي درباره انسان براساس منابع و مباني اسلامي, , , بررسي فرايندهاي شناختي، رفتاري، عاطفي و معنوي انسان براساس مباني اسلام و براي فرهنگ مسلمانان, تعريف پالايشي ناظر به موضوع و با توجه به فرهنگ, , مطالعه نفس و کارکردهاي آن مبتني بر مباني اسلامي و آزمونشده در فرهنگ مسلمانان, , , دانش تجربي مبتني بر فلسفه و منابع (پيشفرضهاي) اسلامي, تعريف پالايشي ناظر به روش, , موضوع رفتار و فرايندهاي رواني است.