Abstract:
از دیرباز اسطوره به خصوص داستان جام جم جایگاه مهمی در ادبیات فارسی داشت و شاعران به آن اشارات زیادی داشتند. یکی
از این شاعران که از جام جم زیاد در اشعاش استفاده نمود، خواجه حافظ شیرازی است. جام جم در زمان های دور وقتی که
جمشید همه ممالک را به تصرف خود در آورد به کمک خردمندان زمانه خود برای اداره امور مملکت آن را ساخت. اولین بار
منجیک ترمذی شاعر قرن چهارم ساغر جمشید را با دو ویژگی ظرفی برای شراب و میگساری و ساغری منتسب به جام جم به
کار برده است. پس از او سنایی برای اولین بار بود که معنای عرفانی به جام جم بخشید و از آن تعبیر به دل انسان کرد:
به یقین بدان که جام جم دل توست مستقر سرور و غم دل توست
در کل سه کاربرد را میتوان برای جام جم بازشناسی کرد: ١- دیدن و اوضاع و احوال گیتی و مشاهده غیب و جهان هستی
٢-جامی صرفا برای نوشیدن ٣- ترکیبی از دو کاربرد قبلی. عارفان جسم و تن را به مسابقه جامی میپنداشتند که با تصفیه و
زنگارزدایی میتوان به کشف حقیقت دست یافت حافظ هم از جام جم تعبیر به دل و وجود آدمی میکند جام جم را ز مستی
حافظ و لازمه رسیدن به آن معرفت آن است که خودی خود را که بر روی حقیقت حجاب افکنده است کنار بزند و معرفت
خالص را پیدا کند حافظ چنین معرفتی را در جام جم میبیند. حافظ هم از جمله شاعرانی بود که جام جم را دل انسان کامل یا
عارف می دانست اما همیشه هم مقصودش از جام عرفانی نبود؛ بلکه در معانی زمینی هم از آن بهره برده است.
Machine summary:
پس از او سنايي براي اولين بار بود که معناي عرفاني به جام جم بخشيد و از آن تعبير به دل انسان کرد: به يقين بدان که جام جم دل توست مستقر سرور و غم دل توست در کل سه کاربرد را ميتوان براي جام جم بازشناسي کرد: ١- ديدن و اوضاع و احوال گيتي و مشاهده غيب و جهان هستي ٢-جامي صرفا براي نوشيدن ٣- ترکيبي از دو کاربرد قبلي.
org) در ادبيات فارسي به ويژه ادبيات عرفاني از جام جم فراوان سخن گفته شده ، اما کاربرد آن هنوز در هاله اي از ابهام قرار دارد از اين رو در ادبيات ما به جام جم گاهي نوشيدن مي نسبت داده ميشود و زماني هم به وسيله اي که در آن اوضاع و احوال جهان را ميتوان ديد.
چه مستي ها کنيم اکنون که مي در جام جم کردي (اوحدي) 17 از ميان شاعران ذکر شده امير معزي نخستين شاعر مديحه سراي ادبيات فارسي است که براي جام جم از خصوصيت نو وتازه اي بهره گرفته است و آن خصوصيت تسخير آفاق است : آفاق مسخر است حکمت را گويي که به دست توست جام جم همانطور که گفته شد بر سر آنکه اين جام متعلق به جمشيد است يا کيخسرو اختلاف نظر وجود دارد (اعظميان بيد گل ، ١٣٨٨).
(زرين کوب ، ١٣٧٤) بله همان گونه که بيان شد حافظ جام جهان را يا آيينه ي گيتي نما را که همه چيز در آن متجلي ميشود دل انسان 19 کامل يا عارف ميداند اما نه هر دلي، دلي که کور باشد و مستعد نظر يا وصال محبوب حقيقي نباشد حتي اگر جام داشته باشد باز کارساز نيست چرا که جام جم نکند سود وقتي بي بصري.