Abstract:
مکتب فرمالیسم در تحلیل شعر بیشتر به زبان و عناصر صوری اهمیت می دهد و در شناخت متن، رویکردی درون متنی دارد نه برون متنی به این معنی که عناصر برون متنی همچون زندگینامه مولف، ایدئولوژی، اخلاقیات و . مورد بی توجهی است و زبان در کانون توجه قرار می گیرد. اینان بر این اند که زبان شعر ریشه در آشنایی زدایی دارد و زبان شعر به واسطه انحراف از نرم شکل می گیرد و هنجارگریز است. هنجارگریزی نیز انواع متفاوتی چون هنجارگریزی معنایی، آرکائیسم، هنجارگریزی نحوی، واژگانی و .. دارد. در پژوهش حاضر ، زبان شعری سپانلو از این منظر مورد برسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و انواع پرکاربرد هنجارگریزی در شعر او همچون هنجارگریزی معنایی، آرکائیسم زبانی، هنجارگریزی نحوی، هنجارگریزی واژگانی و سبکی که جزو انواع پرکاربرد هنجارگریزی در شعر اوست مورد برسی بوده است.نتایج پژوهش نشان از آن دارد که در هنجارگریزی معنای شاعر بیشتر از تشبیه و در مرحله بعد استعاره و بخصوص استعاره تبعیه بهره برده است. گرایش به آرکائیسم زبانی بیشتر کارکرد موسیقیایی داشته است و هنجارگریزی واژگانی را نیز شاعر غالبا در جهت خلق معناهای جدید با واژگان جدید مورد استفاده قرار داده است. از هنجارگریزی سبکی نیز به نحوی دیگر در آشنای زدایی و تنوع بخشیدن به شیوه بیان و لحن کلام بهره برده است.
Formalism is a school in literary criticism that in textuality pays more attention to language and formal elements, and in this approach of textuality, Extra-textual elements such as the author's biography, ideology, ethics, and so on do not have a interfere in text. Formalists believe that the literature is a genre of language that formed by different types of Defamilirizations and Deviations. Types of deviations that formed the lingustic language is archaism, lexical Deviation, semantic Deviation and etc.In the present study, Spanloo's poetic language has been studied and analyzed from this perspective and the commonly used types of anomaly in his poetry such as semantic anomaly, linguistic archaism, syntactic anomaly, lexical anomaly and style are among the most used types of Deviation in his poetry. The results of the research show that in Deviation of sepanloo poems, the types of Deviations as a semantic devition, archaism, lexical deviation, Syntactic Deviation and oyhere types of deviation used. The results of this research show that in semantic deviation, simile is the most widely used and in the next stage, he has used metaphor and especially subordinate metaphor.The tendency towards archaism has had more of a musical function, and lexical deviation has often been used by the poet for creation of new concepts. Stylistic deviation has also been used in another way to de-familiarization and diversify of the expression and tone of speech.
Machine summary:
زمان خسته ، ساعت شکسته است / در زاغه شامدادان (همان : ٥٣٣) صفت «دردمند» نيز صفتي انساني است که در بند زير از رهگذر تشخيص و خلاف عـادت به «باد» نسبت داده شده است : و باد دردمند/ ديدست در گذرگاه اجساد شاعران / الواح ناشناس (همان : ٣٦) به همين شکل صفت «غمناک» براي فواره نيز حاصل صنعت تشخيص است : با باغ هاي خالي، فواره هاي غمناک (همان : ٤٩) کاربرد تشخيص در بسياري از موارد وصف را در شعر او زنده و جاندار کـرده و او گـويي با طبيعت جاندار به سخن مينشيند: گاهي نسيم /آميخته به عطر بناگوش و چارقد/ و بوي نان و هيزم / لب ميزند به چهره سـرد سپيدرود/ يکدم ، غبار آب / بر جشن ازدواج ميافشاند/و شعله هاي سرکش دامـن هـا/ خـاموش ميشود/ ما از ميان جنگل اين جشن شادمان / در قايق نقاره چيان / بر آب ميرويم / و کاخ هـاي ويران / در هر دو سوي آب / لب خنده اي نهان را/ با تپه عتيق ميآميزند (سپانلو، ١٣٧٧: ٢٩) استعارة تبعيه استعارة تبعيه نيز از جمله استعاراتي است که بيشترين نقش را در غرابـت و آشـناييزدايـي کلام سپانلو داشته است ؛ ادبا به اهميت استعارة تبعيه در آشناييزدايي اشاره کـرده انـد.
اين قيـد در شـعر سـپانلو حضوري فعال دارد و علاوه بر نشان تأثير از سبک بيهقي و زبان نظم و نثر سنتي (کـه در شـعر سپيد به خصوص در شعر شاملو کاربرد دارد) عامل تشخص و برجسته سـازي زبـان نيـز شـده است : که ميخواندم جانب خويش ، در ظلمت کور/ و من سخت گريانم از او (سپانلو، ١٣٩٥: ٣٣) در عبارت زير نيز قيد «سـخت » را بـراي همـاوايي بيشـتر آورده اسـت و عامـل «موسـيقي دروني» سبب آرکائيسم بوده است و شاعر به تناسـب آوايـي«سـخت » و «خسـته » توجـه داشـته است .
(
, 
, 
)
