Abstract:
یکی مباحث تفسیری شیعه و اهلسنّت، پرداختن به مسئله مهدویت در تفسیر آیات قرآن است. به دلیل اهمیّت روایات تفسیری در این مسئله، مقاله حاضر به روش توصیفی تحلیلی اقدام به پژوهش پیرامون شیوههای مختلف تبیین مسئله مهدویت در روایات تفسیری پرداخته است. پژوهش به دست داد که در مجموع روایات تفسیری از یازده شیوه برای طرح مسئله استفاده کرده است. بیان مصداق و تطبیق؛ اشاره به مصادیق مغفول؛ استفاده از بیانهای قرآنی؛ استناد به آیه؛ استفادههای ضمنی و در ادامه آیه؛ استخدام الفاظ قرآن؛ ارتباط به اندک مناسبت؛ توضیح مفهوم دقیق آیه در قالب مهدویت؛ استفاده از ظرفیت تشابهی قیام و قیامت؛ استفاده از خواص سور؛ و اشاره به فراتاریخی بودن مهدویت شیوههایی بود که برای بیان مسئله مهدویت در روایات تفسیری یافت شد.
Mahdaviat in the clarification of Quranic verses is one of the interpretive issues between Shiie and Sunni. Due to the importance of interpretive narrations in this issue, the present article has been done by the descriptive-analytical method on various methods of clarification of the issue of Mahdaviat in interpretive narrations. All in all, the research showed that to raise the issue interpretive narrations have used eleven methods. Statement of application and adaptation; Refering to neglected examples; Using Quranic expressions; Citing a verse; Impliciting uses and in the continuation of the verse; Recruiting Quranic words; Communicating on a small occasion; Explaining the exact meaning of the verse in the form of Mahdaviat; Using the capacity of resemblance between appearance and resurrection; Using Quaran sures attributes; And pointing to the transhistorical nature of Mahdaviat which were the methods founded to express the issue of Mahdaviat in interpretive narrations.
Machine summary:
در ادامه، به دو نمونه از این دست موارد اشاره میشود: در روایتی از امام صادق؟ع؟ و برای توضیح اینکه یاران امام زمان؟عج؟، چگونه از فرارسیدن زمان ظهور و قیام امام زمان؟عج؟ آگاه میشوند به این نکته اشاره شده که هریک از آنها در کنار سر خود، کاغذی خواهد یافت که بر آن، این عبارت دو کلمهای نوشته شده است: «طاعة معروفة» 2 (صدوق، 1363ش: 654، باب57، ح22).
در روایتی از امام صادق؟ع؟ به این حقیقت، با بیانی قرآنی اشاره شده است و آن اینکه امام زمان؟عج؟ در دوران غیبت خود به این آیه استدلال مینماید: (ففررت منکم لمّا خفتکم فوهب لی ربّی حکماً و جعلنی من المرسلین( 1 (نعمانی، 1422ق: 179؛ عروسی حویزی، بیتا: ج4، 49؛ بحرانی، بیتا: ج3، 183).
در روایات مهدوی به برخی از این تلاشها اشاره گردیده که در ادامه به دو نمونه اشاره میشود: در روایتی از سیدالشهداء؟ع؟، منکران ظهور امام زمان؟عج؟، در سخنان خود، این آیه را به زبان میآورند: (وَ يَقُولُونَ مَتی هذَا الْوَعْدُ إِنْ کنْتُمْ صادِقِينَ( 2 (صدوق، 1363ش: 317، باب30، ح3؛ صدوق، 1404ق: ج1، 68؛ خزاز قمی، 1401ق: 231-232؛ جوهری، بیتا: 23؛ طبرسی، 1417ق: 384؛ نباطی بیاضی، 1384ق: ج2، 111؛ نیلی نجفی، 1378ش: 78؛ عروسی حویزی، بیتا: ج2، 212).
به عنوان نمونه میتوان به این مورد اشاره داشت: براساس روایتی از امام صادق؟ع؟، آیه (يَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ * بِنَصْرِ اللَّهِ( 4 و شادی مؤمنان در آن، به شاد شدن همه مؤمنان با شنیدن خبر قیام امام زمان؟عج؟ تطبیق شده است به گونهای که این شادمانی حتی مردگان خفته در دل خاک را نیز شامل میشود(طبری، 1413ق: 248؛ بحرانی، بیتا: ج3، 258).