Abstract:
هدف و زمینه: تخلیه اضطراری از نخستین مراحل مدیریت بحران است و کاهش زمان تخلیه کامل تأثیر زیادی در کاهش خسارات جانی ناشی از وقوع حادثه دارد. هدف از این پژوهش ارزیابی تأثیر عوامل طراحی معماری هم‌چنین تأثیر تغییرات در طرح اولیه به هنگام ساخت و بهره‌برداری بر زمان تخلیه مساجد است.
روش: روش پژوهش از نظر ماهیت کاربردی و از نوع توصیفی تحلیلی و نوع نتایج تبیینی است. این مطالعه با استفاده از سیستم عامل‌محور جهت مدل‌سازی خروج اضطراری، با ایجاد تغییراتی در وضعیت مسیرهای ارتباطی و خروجی‌ها و با هدف کاهش زمان تخلیه و کاهش تراکم افراد در هنگام تخلیه صورت گرفته است. براین اساس مسجد دانشگاه ملایر به‌عنوان نمونه موردی انتخاب و در چهار سناریوی متفاوت، تخلیه خروج بر مبنای طرح اولیه مشاور مربوطه پروژه، وضع موجود، طرح پیشنهادی 1 و طرح پیشنهادی 2 شبیه‌سازی شده است.
یافته‌ها: زمان تخلیه جمعیت و تراکم افراد در راهروها و خروجی‌ها در چهار سناریوی مختلف مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. مقایسه زمان تخلیه کامل و میانگین زمان تخلیه در طرح‌های پیشنهادی 1 و 2 مشخص می‌کند که ایجاد دو درب خروجی (با عرضی معادل با یک درب در سایر گزینه‌ها) در صحن اصلی مسجد در طرح پیشنهادی 2 کمک چندانی به کاهش زمان تخلیه کلی ساختمان نمی‌کند. میانگین مسافت طی شده در طرح پیشنهادی 1 نسبت به طرح اولیه و وضع موجود به‌ترتیب 23% و 36.6% کاهش پیدا کرده است. طرح پیشنهادی 2 نیز نسبت به طرح اولیه و وضع موجود به‌ترتیب 32.7% و 44.5 درصد کاهش پیدا کرده است. میانگین مسافت طی شده در طرح پیشنهادی 2 نیز 12.4% نسبت به طرح پیشنهادی 1 کاهش یافته است.
نتیجه‌گیری: نتایج حاصل از شبیه‌سازی چهار سناریوی مختلف مشخص نمود که وضع موجود به‌دلیل مسدودنمودن خروجی اصلی آقایان در سمت جنوب بنا، بدترین زمان تخلیه کامل ساختمان در میان چهار سناریوی مختلف را داراست که بیانگر اهمیت مدیریت ساختمان‌ها و مراکز تجمعی در خصوص تغییرات مسیرهای خروج در هنگام بهره‌برداری است. با استفاده از تغییر در متغیرهای معماری (که شامل افزایش درب‌های خروجی و میانگین مسافت‌های طی شده است)، می‌توان زمان تخلیه کامل ساختمان را تا 67.2% کاهش داد. مقایسه میانگین مسافت‌های طی شده نشان می‌دهد که اگرچه افزایش تعداد درب‌ها در صحن مسجد کمک چندانی به کاهش زمان تخلیه کامل ساختمان نکرده است؛ اما کاهش مسافت طی شده می‌تواند به‌عنوان عاملی جهت جلوگیری از برخورد بیش‌تر افراد با یکدیگر و هم‌چنین جلوگیری از عامل خستگی بخصوص برای افراد مسن، کم‌توان و کودکان نقش مهمی ایفا کند.
Background and objective: emergency evacuation is one of the first stages of crisis management, and reducing the time of complete evacuation has a great effect on reducing casualties caused by accidents. The purpose of this research is to evaluate the effect of architectural design factors as well as the effect of changes in the initial plan during construction and operation on the evacuation time of mosques.
Method: The research method is applied in nature, descriptive, analytical, and results are explanatory. This study has been carried out by using the agent-based model to simulating the emergency evacuation, by making changes in the state of corridors and exits, with the aim of reducing the evacuation time and reducing the population density during evacuation. Therefore, Malayer University Mosque was selected as a case study and in four different scenarios, the crowd evacuation was simulated based on the initial plan of the consultant, the existing situation, the proposed 1 and 2 plans.
Findings: The evacuation time and the population density in corridors and exits were investigated and compared in four different scenarios. The comparison of complete evacuation time and average evacuation time in proposed plans 1 and 2 shows that creating two exit doors (with a width equal to one door in other options) in the main courtyard of the mosque in proposed plan 2 does not help much to reduce the overall evacuation time of the building. The average distance traveled in the proposed plan 1 has decreased by 23% and 36.6% compared to the original plan and the existing situation, respectively. The average distance in the proposed plan 2 has also decreased by 32.7% and 44.5% compared to the original plan and the existing situation, respectively. The average distance traveled in proposed plan 2 has also decreased by 12.4% compared to proposed plan 1.
Conclusion: The results obtained from the simulation of four different scenarios indicated that the current situation due to the blocking of the main exit of the people on the south side of the building, has the worst time for the complete evacuation of the building among the four different scenarios, which shows the importance of managing buildings and gathering centers in especially the changes of exit routes during operation. By using the change in architectural variables (which includes the increase of exit doors and the average distance traveled), the complete evacuation time of the building can be reduced by 67.2%. Comparing the average distances traveled shows that although the increase in the number of doors in the courtyard of the mosque has not helped much in reducing the time of complete evacuation of the building; but reducing the distance traveled can play an important role in preventing more people from bumping into each other and also preventing fatigue, especially for the elderly, disabled and children.
(
, 
, 
)
