گورانی، هَورامی و کُردی: یک بررسی زبان‌شناختی در پاسخ به چمن‌آرا (1390) و بامشادی و همکاران (1393، 1394، 1395، 1396) Journal Article

هدف پژوهش حاضر، بررسی ارتباط زبان‌شناختی میان گورانی، هَورامی و کُردی در پاسخ به چمن‌آرا (1390) و بامشادی و همکاران (1393، 1394، 1395، 1396) است. برای این منظور، از دیدگاه صاحب‌نظران در این زمینه، شواهد زبان‌شناختی، ادبی و مشاهدات و شم زبانی نگارنده بهره برده شده است. بررسی همۀ این موارد نشان می‌دهد که گورانی و هورامی دو دال دارای یک مدلول زبان‌شناختی واحد، مستقل و متمایز از کردی‌اند: خلاف تصور عامه، گورانی یا هورامی گونه‌ای کردی نیست، بلکه زبانی مستقل و مجزا متعلق به شاخۀ غربی‌شمالی زبان‌های ایرانی است که خود دارای گویش‌هایی است. آنچه سبب شده است گورانی/ هورامی گونه‌ای کردی تلقی شود، صرفاً سکونت زبان‌وران این دو گونه در منطقۀ جغرافیایی خاصی، اختلاط آن‌ها و تشابهات زبانی بین آن‌ها، به‌ویژه واژگانی و ساخت‌واژی، ناشی از تأثیر گورانی/ هورامی بر کردی است که تا نیمۀ دوم قرن نوزدهم زبان رسمی، ادبی و درباری به‌اصطلاح کردستان بوده است. شکل‌گیری جنبش‌های ملی‌گرای کردی در دهه‌های اخیر مبتنی بر مفهوم «دولت ـ ملت» و به‌تبع آن «یک ملت ـ یک زبان» نیز مزید بر علت بوده است که به همگونی زبانی بیشتر گوران‌ها/ هورام‌ها منجر و مانع خودآگاهی زبانی آن‌ها شده است.

The present research aims at investigating the linguistic relationship between Gorani, Hawrami, and Kurdish in reply to Chaman Ara (1390) and Bamshadi et al (1393, 1394, 1395, 1396). To this end, authorities’ views in this field, linguistic, literary evidence, and the author’s observations and linguistic intuition have been used. The study of all the cases indicates that Gorani and Hawrami are two signifiers with a single linguistic signified, separate and distinct from Kurdish: Gorani or Hawrami is not a Kurdish variety, but a separate language belonging to the northwestern branch of Iranian languages and possessing its own dialects, despite the public image. The cause of considering Gorani/ Hawrami a Kurdish variety has been only the speakersʼ residence of these two varieties in a specific geographical area, their fusion, and the linguistic similarities between the varieties, especially lexical and morphological, resulting from the influence of Gorani/ Hawrami on Kurdish that has been the official, literary, and court language of the so-called Kurdistan until the second part of the 19th century.The development of Kurdish nationalist movements in recent decades based on the notion of "nation- state" and "one nation-one language" in consequence of it, has also aggravated the situation leading to linguistic assimilation of most Gorans/ Hawrams and preventing them from their linguistic self-awareness Keywords: Iranian linguistics, Gorani, Hawrami, Kurdish. Table Some words related to very common and general elements in Gorani (Hawrami), Assimilated Gorani/ Hawrami (Kalhori), Kalhori, Fayli, Laki, Lori, and Sorani Kurdish: گورانی (هورامی) گورانی/هورامی همگون‌شده[1](کلهری) کلهری فیلی لکی لری[2] کردی سورانی معادل فارسی tɑta bɑwək bɑwɡ bawəɡ bɑwa bow/bowa bɑwk پدر ʔaɹɑ dɑɫək/dɑ dɑɫəɡ dɑɫəɡ dɑ dej/dɑɑ dɑjk مادر knɑʧe düat düat düat det doar/doχtər kəʧ دختر sjɑw sja Sja sja sə se/se ɍaʃ سیاه ʧarma ʧarməɡ ʧarməɡ sefed/ʧarməɡ ʧarmə sefi/ʔespe spi/ʧarmu سفید jva jak Jak jak jak ja/jek, je jak یک (عدد) jare se se se se se/se se سه (عدد) ʧam ʧaw ʧaw ʧam ʧam teja/teja ʧɑw چشم har χar χar/ kar χar χar χar/χar kar خر lv(w)ɑj/ʃjaj ʧin ʧin ʧɡəɡən ʧin ɍatan/ɍata ʧun/ɍojʃtən رفتن java ʤüa ʤüa ʤwa ʤü ʤo/ʤo ʤo جو jahar ʤəɡər ʤəɡər/ʤarɡ ʤəɡər/ʤarɡ ʤeɡar ʤeɡr/ʤəɡər ʤɡar/ʤarɡ جگر wɑrɹ(d)aj χwɑdən χwɑrdən χwɑrdən howɑrdən χardan/harda χwɑrdən خوردن we χwa χwad χwaj weʤ(ʒ) χod/χod χo خود v(w)ɑ wɑ wɑ wɑ vɑ bɑj/bɑd, bɑj bɑ باد v(w)ɑrɑn wɑrɑn wɑrɑn wɑrɑn vɑro bɑrun/bɑo bɑrɑn باران v(w)arv(w)a wafər wafər wafər vjar barf/barf bafər برف wtaj χaftən χaftən χaftən vətən χosajan/hofteja χawtən خوابیدن mɑzi pəʃt mɑzəɡ pəʃt pəʃt pas/poʃt, kət pəʃt پشت (بدن) v(w)rataj frutən fratən fruʃən fərutən ferotan/froχta froʃtən فروختن harmɑna kɑr kɑr kɑr kɑr kɑr/kɑr kɑr کار jɑɡe ʤe ʤe ʤi ʤɑ ʤɑ/ʤɑ, lez ʤeɡa جا jɑna mɑɫ mɑɫ mɑɫ/χɑnəɡ mɑɫ huna/χowna mɑɫ خانه ʔɑmɑj hɑtən hɑtən hɑtən hɑtən ʔumajan/ʔomɑja hɑtən امدن jɑv(w)ɑj ɍasin ɍasin ɍasin ɍasin rasijan/ɍasəsa ɡaj(i)ʃtən رسیدن kjɑnɑj/kjɑs(t)aj kəl kərdən kəl kərdən kəl kərdən henɑrdən ferestɑjan/frəsnɑja nɑrdən فرستادن mərɹɑj/mədrɑj wsɑn wsɑn wsɑn husɑjn vejsɑjan/ʔisɑja vesɑn ایستادن ma(e)ɍjɑj ʃkɑnən ʃkɑnən ʃəkjɑn ʃekonən ʔeʃkasan/ʔeʃkanaja ʃkɑn شکستن karɡa mɑmər mɑmər mərg/mərx/mɑmər merχ morq/morʁ mɑmər/mriʃk مرغ dəm kir ker kir/taʒak kər kir/kir ker الت تناسلی مرد wɫa konɑ konɑ konɑ konɑ sema/silɑ kon سوراخ lamma zək zəɡ zəɡ lam kom/ɡəja s(z)ək شکم tuta saɡ/ɡamɑɫ ɡamɑɫ saɡ/ɡamɑɫ saɡ saɡ/sej saɡ سگ daɡɑ ʔɑwɑji djaka djaka dəhɑt deh/ʔɑbɑdi ʔɑwɑi/ɡond روستا maj kɑwəɍ kɑwəɍ kɑwəɍ pas miʃ/ɡusfa paz/maɍ گوسفند ʧamʧa ʧəmʧa qɑʃəq qɑʃəq kɑʃeχ qɑʃoq/qɑʃoq kawʧək قاشق smari kaj Ke ke keja ka/kah kɑ کاه pɑɫɑ kawʃ kawʃ kawʃ/piɫɑ kəɫɑʃ kafʃ/kawʃ kawʃ کفش ʧani darzi darzi darzen darzen sizan/siza darzi سوزن haʃʃa χərs χərs χərs/hərʧ/qərʧ χers χers/χərs wərʧ خرس hezi düaka düka dwaka düna diɡ/duʃ dweka دیروز pere dəsu dəsu dəsu dusü pasabɑ/dosu dubajɑni پس فردا zɑroɫa mnɑɫ mnɑɫ zɑɍu owjl baʧa/baʧa mnɑɫ بچه ɡʤi ʃawi ʃaw kərwɑs kərɑs ʤuma/pirhan krɑs پیراهن wɑmi bɑjam bɑɑm bɑjam bɑjm bɑjom/bɑjm bɑdɑm بادام veʒan ʤɑʤək ʤɑʤəɡ ʤɑʤəɡ ʤɑʤək saqez/breʒa ʤɑʤka/bneʃt سقز halʧi qɑrʧək qɑrʧək χarʧəɡ χɑrʧ qɑrʧ/qɑrʧ qɑrʧək قارچ (خوراکی) tavani koʧək koʧək sɑn/bard/koʧək koʧək bard/bard bard سنگ haɫiza maʃka maʃka kona maʃka maʃk/maʃk maʃka مشک ʒaraʒi kaw Kaw kaw köjɡ kabk/kabk kaw کبک ʤa la la/wa da/ʒa e va/da la از (حرف اضافه) sotaj/soʧnɑj sozjɑn/ sozɑnən səzjɑn/ szɑnən sozjɑn/ suzanən sotən/ sozonən sotan, sotan/ soχta, suzənja sutɑn/ sutɑndən سوختن/ سوزاندن